آشنایی با شغل مهندس پزشکی
مهندسی پزشکی کاربرد علوم مهندسی در حوزه پزشکی برای تشخیص و درمان بیماری‌ها است. حوزه مهندسی پزشکی به دنبال برطرف کردن نیازهای پزشکی در زمینه طراحی، ساخت و نگهداری تجهیزات و ابزارهای پزشکی برای کاربردهای پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری‌ها به کمک علوم مهندسی است.
مهندسی پزشکی چیست
مهندسی پزشکی یک تخصص بین رشته‌ای است که افزون بر کاربردهای زیاد آن در تشخیص و درمان، ارتباط نزدیکی با بسیاری از علوم دیگر دارد. این امر باعث افزایش پیچیدگی و جذابیت حوزه مهندسی پزشکی شده است. به طور کلی زمینه کار مهندس پزشکی در حوزه‌های زیر است:
- طراحی و ساخت
- طراحی و ساخت دستگاه‌های آزمایشگاهی و الکترونیکی و تجهیزات مربوط به آن‌ها
- طراحی و ساخت بخش‌های مکانیکی و برقی سیستمهای تصویرگر پزشکی
- طراحی و ساخت سیستمهای اندازه‌گیری پزشکی و بیمارستانی
- طراحی و ساخت قطعات و اندام مصنوعی بدن و موادی که در طول تشخیص، درمان و معالجات بیماری‌ها به کار می‌رود
- تعمیر و نگهداری و بهینه‌سازی
از دیگر زمینه‌های کاری مهندسی پزشکی می‌توان به تعمیر، نصب، راه‌اندازی و نگهداری وسایل مورد نیاز اشاره کرد. واضح است این نیروی مجرب باید اطلاعات کافی درباره قطعات و جزییات کار آن وسایل یا دستگاه داشته باشد و در کنار این موارد مساله بهینه‌سازی یا تلفیق دستگاه‌ها و عملکرد آن‌ها نیز مطرح است. دامنه کاربرد این زمینه آنچنان وسیع است که سالانه صدها مقاله در جهان در این زمینه چاپ می‌شود. - خرید و فروش تجهیزات پزشکی
بدون شک صنعت تجهیزات پزشکی، یکی از سودآورترین صنایع جهان است و البته به دلیل شرایط خاص کاربری و درگیر بودن با مقوله سلامت انسان از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است.
تخصص مهندسان پزشکی
این فرد کار طراحی، تجهیز و نگهداری دستگاه‌های پزشکی و سفارش آن‌ها از خارج از کشور را بر عهده دارد. بیوالکتریک علم استفاده از اصول الکتریکی، مغناطیسی و الکترومغناطیسی در حوزه پزشکی است. او اطلاعات تخصصی مهندسی برق، مهندسی کامپیوتر، مهندسی فناوری اطلاعات و پزشکی را دارد و از آن‌ها استفاده می‌کند. مهندس پزشکی با تخصص بیوالکتریک در حوزه‌های پردازش علائم حیاتی، پردازش تصاویر پزشکی و تصویربرداری، پردازش صوت و گفتار و طراحی سیستمهای گفتار درمانی، مدل‌سازی سیستمهای بیولوژیک، طراحی بخش‌های الکترونیکی و کنترل اعضا و اندام مصنوعی ثبت سیگنال‌های حیاتی و طراحی سیستمهای مانیتورینگ بیمارستانی، طراحی و ساخت سیستمهای درمانی و آزمایشگاهی پزشکی، طراحی بانک‌های اطلاعاتی پزشکی، طراحی سیستمهای مورد نیاز در مانیتورینگ، جراحی بیمار از راه دور، ایجاد شبکه‌های تبادل اطلاعاتی بین مراکز آموزشی-درمانی و بیمارستان‌های کشور برای کنترل بیماریهای مسری و انتقال بیماران فعالیت می‌کند.
این فرد در حوزه علم مکانیک و استفاده از آن در حوزه پزشکی و علوم زیستی دانش و تبحر کافی را دارد. این تخصص از قوانین دینامیک جامدات برای تحلیل‌های حرکتی، دینامیک سیالات برای ارزیابی جریان‌های درون محیط‌های زیستی، ترمودینامیک و انتقال حرارت برای تحلیل رفتارهای سلولی و انتقال مواد و جرم بین موجود زنده و محیط و رباتیک برای خلق وسایل تشخیصی و درمانی جدید استفاده می‌کند. به طور کلی مهندس پزشکی دارای این تخصص مفاهیم مکانیکی را در زمینه‌های پزشکی به کار می‌برد. به عنوان مثال در ساخت دست یا پای سیبرنتیکی و قلب مصنوعی باید یک متخصص بیو مکانیک درباره نحوه حرکت اندام‌های یاد شده نظر دهد. همچنین در زمینه سازگاری محیط صنعتی و غیر صنعتی با بدن انسان تخصص بیومکانیک نقش مهمی را ایفا می‌کند.
این فرد با تهیه مواد گوناگون مصنوعی (از قبیل پلیمرها، سرامیک‌ها، کامپوزیت‌ها و مواد فلزی) و طبیعی، طراحی روش‌های ساخت و قالب‌گیری نهایی ماده و سرانجام اصلاح مواد برای کاربرد اختصاصی در پزشکی سر و کار دارد. برخی از کاربردهای این مواد در بدن عبارتند از:
- موادی که جایگزین یک بافت یا ارگان خاصی از بدن می شوند و باید رفتارهایی مشابه عضو جایگزین شده در بدن داشته باشند که این مورد بیشتر در کاربرد های مهندسی بافت مطرح است.
- موادی که به انجام یک فرآیند خاص در بدن کمک می‌کنند تا در بدن راحتتر انجام شود مانند انتخاب موادی که مناسب یک حامل دارویی در رهایش دارو باشد.
- موادی که به عنوان جایگزین اعضای بدن در کنار عضوی از بدن، ساخته و به کار گرفته می شوند، مانند طراحی موادی برای ساخت یک پروتز، به عنوان جایگزین یک ارگان در بدن، و طراحی موادی برای ساخت ارتز، برای کمک و بهبود به عملکرد یک ارگان که این موارد بیشتر در ایمپلنت و جایگزین‌های بافتی مطرح است.
مهندس پزشکی گرایش بیومواد باید درک و فهم درستی از شیمی و فیزیک مواد و محیط بیولوژیک بدن داشته باشد. او با کمک اطلاعات و تخصص خود، نقش مهمی در حل مشکلاتی از این قبیل دارد: جایگزینی و تعویض اعضا و اندام‌هایی از بدن که بر اثر بیماری یا آسیب، کاربری خود را از دست داده‌اند و به کمک تخصص بیومواد می‌توان جراحت یا بیماری اعضای مذکور را التیام داد، کاربری و عمل آن‌ها را اصلاح و ناهنجاری یا وضعیت غیر طبیعی آن‌ها را تصحیح کرد.
مهندسی پزشکی با تخصص بالینی همراه با گروهی متشکل از پزشکان، پرستارها و تکنسین‌ها یک تیم درمانی را تشکیل می‌دهند. کار اصلی این تخصص به کارگیری فناوری در فرآیندهای بیماری و بالینی است. همچنین او تجهیزات مورد نیاز پزشکان و بیمارستان‌ها را در زمینه‌های خاص، طراحی یا تطبیق می‌دهد. البته همه این موارد مستلزم بهره‌گیری از سامانه‌های کامپیوتری، به همراه تجهیزات و نرم‌افزارهای طراحی شده برای مدیریت این تجهیزات، جمع‌آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آن‌هاست. بنابراین مهندس پزشکی با تخصص بالینی باید همواره از آخرین فناوری‌ها و دستاوردهای این حوزه آگاهی داشته باشد.
شاید بتوان تخصص های ذکر شده را به عنوان تخصص‌های اصلی و پایه مهندسی پزشکی مطرح کرد. البته تخصص‌های دیگری نیز در این حوزه وجود دارد که به نوعی از دل موارد بالا بیرون آمده است. از جمله آن‌ها می‌توان به مهندسی بافت و مهندسی ورزش اشاره کرد. به عنوان مثال مهندسی بافت که ارتباط زیادی با تخصص بیومتریال دارد، به استفاده از اصول و روش‌های مهندسی و علوم زیستی برای درک عمیق ارتباط بین ساختمان و عملکرد بافت‌های بدن پستانداران در شرایط مختلف سلامت و بیماری و تولید جایگزین‌های بیولوژیک برای بازسازی، حفظ و بهبود عملکرد بافت‌ها می‌پردازد.
وظایف مهندس پزشکی
به طور کلی وظایف اصلی مهندس پزشکی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- انجام کارهای تحقیقاتی و پژوهشی نظری و عملی در خصوص تولید یا بهبود کیفیت تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی
- طراحی و تولید لوازم، تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی
- نصب و راه‌اندازی تجهیزات پزشکی
- آموزش نحوه استفاده و نگهداری از تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی به کارکنان بیمارستان‌ها و پزشکان
- نظارت و اجرای عملیات صادرات و واردات تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی
مهارت و توانمندی‌های مهندس پزشکی
داشتن مهارت و تخصص از مهم‌ترین عوامل موفقیت شغلی محسوب می‌شود. امروزه تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاهی افزایش یافته است اما تعداد افرادی که در حوزه تخصصی خود مهارت و تخصص خوبی داشته باشند، بسیار کم است. به عبارتی حتی در شرایط فعلی مهندس پزشکی که با علاقه وارد این حوزه شده و مهارت و تخصص خوب و مناسبی کسب کرده است، به راحتی می‌تواند موقعیت‌های شغلی بسیار مناسب همراه با درآمدی عالی را پیدا کند. برخی از مهارت‌های مورد نیاز مهندس پزشکی عبارتند از:
- داشتن علاقه و آشنایی کافی با علومی مانند ریاضیات، فیزیک، شیمی و زیست‌شناسی
- توانایی مناسب در حوزه مهندسی مرتبط با تخصص خود زیرا مهندس پزشکی بیوالکتریک باید در مباحث برق و الکترونیک و مهندس پزشکی بیومکانیک در مباحث مکانیک تسلط داشته باشد.
- خلاقیت و نوآوری زیرا جدید بودن این حوزه، بسیاری از زمینه‌های شغلی به تحقیقات و اختراع روش‌ها و ابزارهای پزشکی مربوط می‌شود.
- علاقه به کارهای تحقیقاتی زیرا بخشی از کار مهندس پزشکی به پژوهش و تحقیقات مربوط می‌شود.
- آشنایی با بازاریابی و فروش به خصوص برای مهندسان پزشکی که در کار واردات و صادرات تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی فعالیت می‌کنند.
- آشنایی با زبان انگلیسی برای فهمیدن دستورالعمل‌های مربوط به نحوه استفاده و به کارگیری دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی وارداتی، دسترسی داشتن به آخرین اطلاعات و اخبار مرتبط و برقراری ارتباط با شرکت‌های تجهیزات پزشکی خارجی
نرم‌افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی پزشکی
امروزه نرم‌افزارهای رایانه‌ای یکی از مهم‌ترین ابزارهای کمکی مهندس پزشکی است. اگر به بررسی اجمالی آگهی‌های استخدامی مهندس پزشکی بپردازید، متوجه خواهید شد بیشتر کارفرمایان، شرکت‌ها و سازمان‌ها یکی از شرایط جذب مهندس پزشکی را تسلط بر نرم‌افزارهای مربوط به حوزه مهندسی پزشکی قرار داده‌اند. بنابراین اگر می‌خواهید در شغل مهندسی پزشکی موفق باشید، به راحتی و به سرعت بتوانید شغل مناسب و پردرآمدی را در این حوزه پیدا کنید یا اگر شاغل در این حوزه هستید و می‌خواهید پله‌های ترقی را سریع‌تر طی کنید، مطمئن باشید یادگیری نرم‌افزارهای تخصصی مهندسی پزشکی یکی از راه‌های اصلی و مطمئن برای شماست. مهم‌ترین نرم‌افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی پزشکی عبارتند از:
- نرم افزار LabVIEW
- نرم افزار Pspice
- نرم افزار Proteus
- نرم افزار MATLAB
تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی پزشکی
برای ورود به شغل مهندسی پزشکی داشتن مدرک در هر یک از گرایشهای مختلف رشته مهندسی پزشکی در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری الزامی است. به دلیل اینکه دروس مهندسی پزشکی در دانشگاه تا حد بسیار زیادی جنبه علمی و نه کاربردی دارد، بسیاری از فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی پزشکی مهارت و توانایی لازم برای ورود به بازار کار را ندارند. بهترین راه برای کسب توانایی و مهارت لارم و کاربردی در حوزه مهندسی پزشکی، گذراندن دوره‌های کارآموزی مناسب در بیمارستان‌ها و شرکت‌های تجهیزات پزشکی است.
آینده شغلی، بازار کار و فرصت‌های استخدامی مهندس پزشکی
از آنجا که قیمت تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی معمولا بسیار بالا است، نحوه صحیح استفاده و نگهداری از آن‌ها برای پزشکان و بیمارستان‌ها بسیار مهم است. بنابراین مهندسان پزشکی که برای رفع این نیاز حضورشان ضروری است، می‌توانند جذب مراکز درمانی و بیمارستان‌ها شوند.
بسیاری از ابزار، تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی از کشورهای دیگر به ایران وارد می‌شوند. در گذشته، پزشکان کارهای مربوط به سفارش و امور فنی آن‌ها را انجام می‌دادند و معمولا به دلیل نداشتن تخصص کافی و دانش فنی لازم، مشکلات مختلفی به وجود می‌آمد. به همین دلیل امروزه شرکت‌های واردات و صادرات این تجهیزات، از مهندسان پزشکی که دانش و تخصص لازم و مرتبط را دارند، استفاده می‌کنند. شاید بتوان گفت بخش عمده‌ای از فارغ‌التحصیلان مهندسی پزشکی جذب این شرکت‌ها می‌شوند. همچنین مهندس پزشکی که تجربه و سرمایه کافی داشته باشد، می‌تواند به طور مستقل شرکت واردات تجهیزات پزشکی تاسیس کند و حتی نمایندگی شرکت‌های خارجی را بگیرد.
شرکت‌ها یا کارخانجات تولید کننده انواع وسایل، تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی از مکان‌های دیگری است که بسیاری از مهندسان پزشکی جذب آن‌ها می‌شوند. چون بخش عمده‌ای از صنعت پزشکی کشور را تجارت تجهیزات پزشکی تشکیل می‌دهد، بیشتر فارغ‌التحصیلان مهندسی پزشکی جذب حوزه خرید و فروش تجهیزات پزشکی می‌شوند.
همچنین در صورت داشتن علاقه به آموزش و مدارک تحصیلی لازم، فارغ التحصیلان مهندسی پزشکی می توانند در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی به آموزش و تدریس و پژوهش بپردازند. به دلیل جدید بودن حوزه مهندسی پزشکی زمینه‌های تحقیقاتی و پژوهشی مناسبی در کشور وجود دارد که مهندسان پزشکی، به خصوص آن‌ها که در رده‌های عالی تحصیل کرده‌اند، می‌توانند جذب مراکز تحقیقاتی و پژوهشکده‌ها شوند.
شغل مهندسی پزشکی در بیشتر کشورهای دنیا بازار کار خوبی دارد. ارتباط بسیار نزدیک مهندسی پزشکی با حوزه پزشکی و سلامت انسان‌ها، موجب وجود نیاز همیشگی و مداوم به این شغل شده است. در سال‌های اخیر در رتبه بندی‌های مختلف معمولا این شغل جزء بهترین مشاغل (از لحاظ درآمدی، آینده شغلی، پیشرفت شغلی) قرار داشته است.
شخصیت‌های مناسب شغل مهندسی پزشکی
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی‌های شخصیتی، ارزش‌ها، علایق، مهارت‌ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم‌ترین این عوامل ویژگی‌های شخصیتی است. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فرد ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت اند. به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ‌های شخصیتی مختلف در همه مشاغل هستند و نمی‌توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ‌های شخصیتی خاصی در این شغل موفق می‌شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ‌های شخصیتی که برای این شغل معرفی می‌شوند، عموما این کار را بیشتر می‌پسندند و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته‌اند.
برای مشاهده سایر مشاغل اینجا کلیک کنید
از تجربیات دیگران استفاده کنید!
مطالعه تجربیات شرکت کنندگان آزمون‌های استخدامی سازمان‌های مختلف در دوره های گذشته می تواند نقش بسزایی در قبولی شما در سازمان مورد نظر داشته باشد.
۷۱ نظر برای آشنایی با شغل مهندس پزشکی