آشنایی با شغل خلبان هواپیما
خلبان هواپیماهای مسافربری و ترابری، وظیفه رساندن مسافران و بارها را از راه هوایی به مقصد دارد. خلبان هواپیماهای نظامی نیز در عملیات‌های نظامی مختلف شرکت می‌کند.
فهرست مطالب صفحه
کار خلبان چیست
خلبان مسئولیت سنگینی بر عهده دارد اگرچه کار او هیجان‌انگیز و چالشی است. او بالاترین فرد در سیستم هدایت، کنترل و نظارت هواپیما و در واقع فرمانده هواپیمایی با میلیون‌ها دلار ارزش است. خلبان در طول پرواز مسئولیت جان صدها مسافر چشم به راه را بر عهده دارد. داشتن توانایی مدیریت بحران، قدرت بینایی بالا، حفظ قوه تعقل، تفکر و خون‌سردی حتی تا دم مرگ و مهارت در کار گروهی از جمله توانایی‌های لازم برای خلبان است. از سوی دیگر او نمی‌تواند برنامه‌ریزی دقیقی برای زندگی شخصی خود داشته باشد زیرا برنامه پروازها شناور است و در طول هفته یا ماه تغییر می‌کنند.
زندگی او خاص است و هر کسی توانایی زندگی در چنین شرایطی را ندارد. سفرهای پی‌در پی، خطرات پرواز، اضطراب مسئولیت حفظ جان مردم، پروازهای غیر منتظره، دوری از خانواده بخشی از مشکلاتی اوست. احتمال ابتلا به بیماری‌های مختلف به دلیل سفرهای طولانی، تشعشعات خورشیدی مضر، تغییر ساعت در مسیرهای طولانی بسیار زیاد است. از این‌رو بر اساس قوانین، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های سخت‌گیرانه سازمان هواپیمایی کشوری خلبان باید پیوسته از سلامت جسمی و روحی روانی خود مراقبت و اطلاع داشته باشد.
گرچه خلبانان گاه با فرارسیدن موعد یا سقف پرواز و گاه به ناگزیر بازنشسته می‌شوند، بسیاری از آنان نیز پس از بازنشستگی در شرکتی دیگر مشغول به کار می‌شوند زیرا برای شرکت‌های هواپیمایی استخدام خلبانان بازنشسته نسبت به خلبانان تازه کار ارجح است. شرکت‌های دیگر را ترجیح می‌دهند. زیرا علاوه بر هزینه‌های بیمه، هزینه‌های شرکت در کلاس‌های توجیهی خلبانی بر عهده شرکت هواپیمایی است در حالی که خلبانان بازنشسته علاوه بر داشتن همه این موارد کوله‌باری از تجربه را نیز بر دوش دارند.
خلبان در شرکت‌های هواپیمایی مسافربری، حمل و نقل، کشاورزی و آموزشی یا در نیروهای مسلح به عنوان خلبان جنگده استخدام شود. ساعات کاری خلبان به دلیل مسائل امنیتی بسیار منظم و دقیق و اغلب شناور هستند و ممکن است در ایام تعطیل نیز مشغول به کار باشد. همچنین خلبان بسته به طول سفر، مدتی را از خانه دور خواهد بود.
وظایف خلبان هواپیما
معمولا هدایت هواپیما توسط یک تیم دو نفره متشکل از خلبان و کمک خلبان انجام می‌گیرد. در پروازهای طولانی معمولا یک مهندس پرواز برای بررسی قسمت‌های مختلف هواپیما و افزایش ایمنی پروازها در هواپیما مستقر است. وظایف این افراد به شرح زیر است:
- بررسی اجزای هواپیما و سوخت آن قبل از پرواز
- اطمینان یافتن از درست کار کردن سیستم‌های ایمنی در قبل و حین پرواز
- انتخاب بهترین مسیر با توجه به گزارش‌های هواشناسی و اطلاعات ترافیک هوایی
- اجرای دستورالعمل‌های فرودگاه و بخش کنترل ترافیک هوایی از زمان حرکت در باند تا پس از انجام پرواز و فرود در باند مقصد و توقف کامل
- بررسی اطلاعات پرواز و انجام تنظیمات لازم برای تطبیق دادن خود با تغییرات آب و هوایی
- دادن اطلاعات لازم به مسافران و خدمه هواپیما در طول پرواز
- نوشتن گزارش‌های پرواز پس از فرود شامل هر گونه مشکلات موجود در هواپیما یا مسیر پرواز
- مدیریت و کمک به بارگذاری و تخلیه محموله‌ها و بارها در هواپیماهای کوچک
مهارت و دانش مورد نیاز شغل خلبان هواپیما
- توانایی درک و انجام دستورات بخش کنترل ترافیک هوایی
- دادن اطلاعات واضح و درست به خدمه پرواز و مسافران
- توان انجام کار تیمی زیرا خلبان در هر پرواز باید با کمک‌خلبان، مهندس پرواز، مهمان‌داران، مامور امنیت پرواز و کارشناسان برج مراقبت همکاری کامل داشته باشد در غیر این صورت امکان رخ دادن حوادث جبران‌ناپذیر وجود دارد
- توانایی استفاده از تجهیزات پرواز
- دقت زیاد و توجه به جزئیات زیرا کوچک‌ترین خطا و اشتباه در حین پرواز ممکن است حوادث خطرناکی را رقم بزند
- هماهنگی بین چشم و دست برای افزایش سرعت عمل در مواقع حساس و بحرانی
- توانایی خواندن نقشه‌ها و تصاویر سه بعدی
- مهارت‌های ارتباطی خوب به منظور ایجاد فضای آرام و امن برای خدمه پرواز و مسافران هواپیما
- توانایی حفظ آرامش و انجام عکس‌العمل مناسب در شرایط بحرانی
- آشنایی با زبان انگلیسی زیرا بسیاری از منابع اطلاعاتی رشته خلبانی به زبان انگلیسی هستند و مکالمات با برج مراقبت و سایر کادر تخصصی پرواز نیز به زبان انگلیسی انجام می‌شود.
تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل خلبانی
خلبان ممکن است در بخش‌های غیر مسافری مانند سمپاشی محصولات کشاورزی، تست یا آموزش پرواز کار کند. خلبانی و هدایت همه وسائل پروازی حتی هواپیمای فوق سبک نیز نیازمند اخذ گواهینامه خلبانی و مجوز پرواز است. برای این کار چند راه دارید!
نخست خلبانی در نیروهای مسلح است. برای شرکت در آزمون دانشکده پرواز باید کمتر از ۲۰ سال داشته باشید و حداقل معدل کل دیپلم ۱۴ باشد. اگر در آزمون پذیرفته شدید طبق برنامه زمانی در آزمون‌های صلاحیت شرکت خواهید کرد. این مرحله اغلب در طی سه روز در تهران برگزار می‌شود. روز اول به معاینات پزشکی اختصاص دارد. قد شما نباید کمتر از ۱۶۵ سانتی‌متر باشد. جراحات ناشی از تیغ، چاقو و جراحی یا شکستگی نداشته باشید. فاصله زانوهای‌تان از عرض یک قنداق تفنگ بیشتر نباشد. پس از بررسی برخی موارد دیگر پزشکی، میزان دید (درجه چشم)، میزان آستیگمات بودن چشم‌ها و کوررنگی معاینه خواهد شد. پزشک دیگری دندان‌ها و لثه‌هایتان را بررسی خواهد کرد. افرادی که بیش از چهار دندان پر شده یا یک دندان کم دارند مردود خواهند شد. عفونت‌های دهان و دندان نیز جلوی امضا شدن کارت را خواهد گرفت. مراحل بعدی نیز معاینه قلب، فشار خون، اعصاب، حلق، بینی و شنوایی است. در روز دوم باید تست ورزش شامل چند بار دویدن دور یک میدان بزرگ، شنا، دراز و نشست و انجام ورزش‌های کششی و روز سوم نوبت آزمون‌های عقیدتی است.
در صورت قبولی در همه این آزمون ها دو ماه در پادگانی مخصوص و با شرایطی ویژه دوره خواهید دید و پس از یک استراحت کوتاه، تحصیل‌تان در دانشگاه شهید ستاری به صورت شبانه‌روزی آغاز می‌شود. این دانشگاه امکانات خوبی در اختیار دانشجویان قرار می دهد. برنامه صبحگاه عمومی رسمی دانشگاه شنبه‌ها انجام می‌شود و پوشیدن البسه نظامی برای تردد به قسمت‌های مختلف دانشگاه ضروری است. دانشجویان پس از گذراندن چهار سال و موفقیت در آزمون‌های عملی و تئوری پرواز با درجه ستوان دومی فارغ‌التحصیل می‌شوند و با توجه به مهارت‌ها و تخصص‌های دوران دانشجویی به یکی از پایگاه‌های نیروی هوایی منتقل و پرواز خود را با یکی از جنگنده‌ها یا هواپیماهای ترابری شروع می‌کنند.
راه دیگر خلبانی از طریق دریافت گواهینامه است. بر اساس آیین‌نامه سازمان هواپیمایی کشوری جمهوری اسلامی ایران، متقاضی صدور گواهینامه پرسنل پروازی در صورت با موفقیت گذراندن دوره آموزشی مصوب در مرکز آموزش مورد تائید، اثبات دانش علمی، اثبات مهارت پرواز در سیمولاتور، اثبات مهارت پرواز با وسیله پرنده، اثبات توانایی صحبت کردن و فهمیدن زبان مورد نیاز برای مکالمات رادیویی و داشتن سلامت پزشکی مناسب می‌تواند گواهینامه مدنظر را از سازمان دریافت کند. مرکز آموزش فنون و خدمات هوایی یک مرکز دولتی است که دوره‌های آموزشی خلبانی را به صورت ترکیبی از آموزش مجازی تئوری و آموزش حضوری پرواز را برگزار می‌کند. دانشجویان پس از پایان دوره خلبانی و دیسپچری برای دریافت گواهینامه به سازمان هواپیمایی کشوری معرفی خواهند شد و پس از موفقیت در آزمون سازمان هواپیمایی گواهینامه بین‌المللی برای دانشجو صادر خواهد شد.
نام‌نویسی در آموزشگاه‌های آزاد هم شرایط خود را دارد اما شاید برای بسیاری مهم ترین مساله هزینه بالای گذراندن این دوره باشد. البته پیشتر شرکت‌های هواپیمایی برای جذب خلبان اقدام می‌کردند، اما اکنون ترجیح می‌دهند هزینه‌ها در آموزشگاه‌های خصوصی انجام شود و خلبان دوره دیده را در شرکت هواپیمایی استخدام کنند. داشتن مدرک دیپلم، حداقل ۱۸ سال سن، حداقل قد ۱۶۵ سانتی متر، قبولی در آزمون و مصاحبه ورودی (شامل زبان انگلیسی، هوش و اطلاعات عمومی درخصوص هوافضا)، احراز صلاحیت پزشکی طبق استاندارد سازمان هواپیمایی کشوری، تدین به یکی از ادیان رسمی کشور، عدم اعتیاد و عدم سوء پیشینه و داشتن کارت پایان خدمت وظیفه عمومی یا معافیت دائم غیرپزشکی یا معافیت تحصیلی برای آقایان شرایط پذیرش در این آموزشگاه‌هاست. پس از قبولی در آزمون ورودی نیز باید در مصاحبه حضوری شرکت کرد تا سلامت جسمانی افراد تائید شود.
بر اساس آیین نامه ICAS۱۰۱ (PEL) سازمان هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، معاینات پزشکی لازم برای دریافت گواهینامه پرسنلی، شامل سلامت فیزیکی و روانی، دید و تشخیص رنگ و شنوایی است. تست پزشکی در بخش هواپیماهای غیر نظامی (Civil) شامل ۲ گواهینامه کلاس ۱ و کلاس ۲ است. گواهینامه کلاس ۲ برای دانشجویان PPL، خلبانان دارای گواهینامه PPL، مهندس پرواز و ناوبر است و گواهینامه کلاس ۱ برای دانشجویان CPL و IR و خلبانان دارای گواهینامه CPL و IR خواهد بود.
مدرک PPL برای هواپیماهای سبک مانند Cessna است. کلمه PPL مخفف Private Pilot’s Licence به معنی مدرک خلبانی شخصی است. مدرک CPL برای هواپیماهای سنگین و باربری مانند هواپیماهای Boeing ۷۴۷ ، ATR ، AirBus و... است و CPL مخفف Commerical Pilot’s Licence به معنی مدرک خلبانی تجاری است. برای دریافت PPL دانشجو بعد از گذراندن کلاس‌های زمینی و بعد از ۴۰ ساعت پرواز به سازمان هواپیمایی کشوری معرفی می‌شود و در صورت موفقیت در آزمون گواهینامه PPL دریافت می کند. برای دریافت CPL دانشجو باید بعد از سپری کردن کلاس‌های زمینی و ۱۱۰ ساعت پرواز، در آزمون سازمان هواپیمایی کشوری شرکت کند.
برای مرحله سوم Instrument Rating) IR) نیز دانشجو همانند مراحل قبلی بعد از سپری کردن کلاس‌های زمینی به مدت چهار ماه و ۴۰ ساعت پرواز (که ۲۰ ساعت آن با سیملاتور است و ۲۰ ساعت دیگر آن با هواپیماست)، با ادوات ناوبری هواپیما که به خلبان بدون دید معروف است، آشنا خواهد شد و در صورت موفقیت در این مرحله خلبان نامیده می‌شود. بعد از گذراندن این مرحله است که فرد می‌تواند در شرکت‌های هواپیمایی جذب و به عنوان یک خلبان حرفه‌ای مشغول به کار شود.
شخصیت‌های مناسب شغل خلبان هواپیما
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی‌های شخصیتی، ارزش‌ها، علایق، مهارت‌ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم‌ترین این عوامل ویژگی‌های شخصیتی است. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فرد ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت اند. به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ‌های شخصیتی مختلف در همه مشاغل هستند و نمی‌توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ‌های شخصیتی خاصی در این شغل موفق می‌شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ‌های شخصیتی که برای این شغل معرفی می‌شوند، عموما این کار را بیشتر می‌پسندند و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته‌اند.
برای مشاهده سایر مشاغل اینجا کلیک کنید
.
از تجربیات دیگران استفاده کنید!
مطالعه تجربیات شرکت کنندگان آزمون‌های استخدامی سازمان‌های مختلف در دوره های گذشته می تواند نقش بسزایی در قبولی شما در سازمان مورد نظر داشته باشد.
۸۸ نظر برای آشنایی با شغل خلبان هواپیما