آشنایی با شغل باستان‌شناس
اگر عاشق تاریخ هستید و از کاوش و جستجو لذت می‌برید، این شغل برای شما مناسب است.
کار باستان‌شناس چیست
مطالعه در آثار گذشتگان و یادمان‌های تاریخی و باستانی در جهت شناسایی هویت ملی و بازسازی فرهنگ‌های باستانی را باستان‌شناسی گویند. روشن کردن گذشته هر جامعه از جهت مسائل اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و مذهبی بر عهده باستان‌شناسی است. پیشینه‌های تاریخی هر کشوری میراث آن و زمینه‌ای برای جذب گردش‌گر به آن کشور هستند.
باستان‌شناس محققی است که شواهد لازم برای تحقیقات خود را از طریق بررسی، پژوهش و کاوش در نقاط مختلف جهان که روزی محل تردد، سکونت یا هر نوع فعالیت انسانی بوده است، به دست می‌آورد و سعی دارد تا گذشته را بر اساس یافته‌های خود بازسازی کند. او با مطالعه مکان‌ها و اشیای قدیمی، اطلاعات زیادی از زمان‌های گذشته هر سرزمینی استخراج می‌کند. باستان‌شناس می‌تواند در زمینه جغرافیایی خاص (مانند ایران‌شناسی)، یا یک دوره تاریخی خاص (مانند دوره هخامنشی) یا یک نوع اشیای باستانی (مانند سفال‌گری) تخصص داشته باشد. به طور کلی باستان‌شناسی سه مرحله دارد:
- کشف و شناسایی مکان‌های آثار باستانی: در این مرحله باستان‌شناس به کمک روش‌های مختلف مانند استفاده از ویرانه بناها، استفاده از اطلاعات موجود در کتاب‌های تاریخی و سفرنامه‌ها مکان‌های تاریخی را شناسایی می‌کند.
- کاوش و حفاری: این مرحله مهم‌ترین و مشکل‌ترین بخش کار باستان‌شناس است. او در کاوش و حفاری، از دانش، تجربیات و مهارت‌های خود استفاده می‌کند. در این مرحله دقت و صبر بسیار مهم است در غیر این صورت با انجام اشتباهی کوچک صدمه‌ای بزرگ به آثار و بناهای تاریخی در حال کاوش وارد می‌شود.
- استخراج و تنظیم اطلاعات: در این مرحله اشیا و بناهای کشف شده استخراج و با بررسی ویژگی‌ها و مشخصات‌شان، اطلاعات تاریخی آن‌ها به دست می‌آید. برای تعیین قدمت آن‌ها معمولا از راه‌های مختلفی از جمله بررسی سکه یا کتیبه‌ای که همراه آن‌ها بوده، روش لایه‌نگاری (بررسی لایه‌های زمینی که آثار در آن بوده‌اند) استفاده می‌کنند.
باستان‌شناس باید ذهنی پویا و جستجوگر، دقت بالا و توجه زیادی به جزئیات داشته باشد. برخی از ابزاری که در حین کار از آن‌ها استفاده می‌کند شامل کلنگ، بیل، بیل‌چه، برس، قلم، طناب و بند، قطب‌نما، شابلون، شاغول، دوربین عکاسی، فیلم‌برداری و نقشه‌برداری و لوازم طراحی هستند. او معمولا باید به صورت تمام‌وقت کار کند. البته به هنگام عملیات حفاری و کاوش، تعیین ساعت معنایی ندارد و باستان‌شناس تا اتمام کار معمولا مشغول است. محل کار او بسته به نوع کار، متنوع است و می‌تواند ادارات و آزمایشگاه‌های مرتبط، موزه‌ها یا فضاهای بیرونی و در شرایط مختلف آب و هوایی باشد.
وظایف باستان‌شناس
بسته به نوع تخصص، وظایف باستان‌شناس عبارتند از:
- شناسایی مکان‌های باستانی برای مطالعه با استفاده از روش‌های عکاسی هوایی و نقشه‌برداری
- شرکت در برنامه‌های کاوش (و گاهی حفاری) به عنوان عضوی از یک گروه
- گزارش درباره مکان‌ها و اشیای یافت شده از طریق عکاسی، نقشه‌کشی و یادداشت‌های دقیق با جزئیات کامل
- بررسی و دسته‌بندی اشیای یافته شده
- استفاده از تجهیزات و ابزار آزمایشگاهی برای بررسی اشیای یافت شده
- استفاده از کامپیوتر برای شبیه‌سازی مکان‌های باستانی
- تهیه و ارائه گزارش‌های لازم از نتایج تحقیقات و بررسی‌ها
- دسته‌بندی و به نمایش گذاشتن آثار باستانی در موزه‌ها
باستان‌شناس همچنین ممکن است به کارهایی مانند انجام تحقیقات، نوشتن مطالب مرتبط با کار خود برای روزنامه‌ها و مجلات، نوشتن کتاب یا تدریس در دانشگاه‌ها بپردازد.
مهارت و دانش مورد نیاز باستان‌شناس
- ذهنی پویا و کاوشگر همراه با قدرت تجسم خوب
- دقت و توجه به جزئیات
- مهارت‌های برنامه‌ریزی و سازماندهی به خصوص وقتی سرپرستی گروهی از باستان‌شناسان را بر عهده داشته باشد
- مدیریت زمان و توانایی انجام کارها در موعد مقرر
- داشتن پشتکار و استقامت
- توانایی کار تیمی یا رهبری یک تیم
- مهارت‌های ارتباطی خوب
- توانایی نوشتن گزارش
- آشنایی با زبان انگلیسی
- داشتن اطلاعات تاریخی و جغرافیایی درباره ایران و کشورهای همسایه
- توانایی کار با کامپیوتر و اینترنت
- توان بدنی مناسب برای کار در شرایط سخت آب و هوایی
- داشتن علاقه به طبیعت و کار در آن
تحصیلات لازم و نحوه ورود به شغل باستان‌شناس
علاقه‌مندان به این شغل برای کسب دانش و تخصص لازم باید در رشته باستان‌شناسی در دانشگاه‌های کشور تحصیل کنند. امکان ادامه تحصیل در این رشته تا مقطع دکتری در دانشگاه‌های ایران وجود دارد. ضمنا گذراندن دوره‌های کارآموزی حین و بعد از تحصیل در کسب مهارت و تخصص بسیار موثر و مفید هستند. باستان‌شناس می‌تواند در سازمان‌ها و شرکت‌های مرتبط دولتی و خصوصی مانند سازمان میراث فرهنگی، موزه‌ها کار کند. در صورت داشتن مهارت و دانش لازم می‌توانید در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی هم تدریس کند. انجام کارهای تحقیقاتی نیز زمینه کاری دیگری است که می تواند در آن وارد شود. در سال‌های اخیر تعداد اندکی شرکت خصوصی تاسیس شده‌اند که کار حفاری و کاوش را با مجوز سازمان میراث فرهنگی، انجام می‌دهند که این می‌تواند در جهت افزایش فرصت‌های شغلی باستان‌شناسی امیدوار کننده باشد. در مجموع رقابت برای یافتن شغل در این بخش بسیار زیاد و سخت است.
شخصیت‌های مناسب شغل باستان‌شناس
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی‌های شخصیتی، ارزش‌ها، علایق، مهارت‌ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم‌ترین این عوامل ویژگی‌های شخصیتی است. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فرد ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت اند. به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ‌های شخصیتی مختلف در همه مشاغل هستند و نمی‌توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ‌های شخصیتی خاصی در این شغل موفق می‌شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ‌های شخصیتی که برای این شغل معرفی می‌شوند، عموما این کار را بیشتر می‌پسندند و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته‌اند.
برای مشاهده سایر مشاغل اینجا کلیک کنید