آشنایی با شغل کارشناس پایگاه داده
کارشناس پایگاه داده سازماندهی و نگهداری داده‌هایی که ارزش حفظ و طبقه‌بندی را دارند مانند اطلاعات مالی، اطلاعات مشتریان و اطلاعات انبار را انجام می‌دهد. او داده‌ها را برای برخی از کاربران، قابل دسترس و برای برخی غیر قابل دسترس می‌کند.
پایگاه داده چیست
نرم‌افزاری که اطلاعات شماره‌های تلفن همراه شما را نگهداری می‌کند و در زمان نیاز آن‌ها را بر اساس نظر شما نمایش می‌دهد، قطعا از یک پایگاه داده قدرتمند استفاده می‌کند. مفهوم پایگاه داده از دهه ۱۹۶۰ برای کاهش مشکلات فزاینده در طراحی، ساخت و نگهداری سیستم‌های اطلاعاتی ایجاد شده است. این مفهوم به همراه مفهوم سیستم‌های مدیریت پایگاه داده که دسترسی موثر و کارا به پایگاه داده‌ها را ممکن می‌کند، رشد کرده است.
نخستین سیستم مدیریت پایگاه داده در دهه ۶۰ گسترش یافت. از پیشگامان این شاخه چارلز بکمن است. مقالات او نشان داد فرضیاتش کاربرد بسیار موثرتری برای دسترسی به وسایل ذخیره‌سازی را مهیا می‌کند. در آن زمان پردازش داده بر پایه کارت‌های منگنه و نوارهای مغناطیسی بود که پردازش سری اطلاعات را فراهم می‌ساخت. به مرور زمان ابزارهای نرم‌افزاری برای ثبت، نگهداری و گزارش‌گری اطلاعات مبتنی بر سیستم‌های کامپیوتری رشد کرد و در حال حاضر میلیون‌ها رکورد اطلاعاتی در زمان‌های بسیار کم (ثانیه و دقیقه) مورد دسترسی، پردازش و محاسبه قرار می‌گیرد.
کار کارشناس پایگاه داده چیست
متخصص بانک اطلاعاتی یا کارشناس پایگاه داده تخصص و دانش بسیار بالا در کار با نرم افزارهای کامپیوتری به ویژه نرم‌افزارهای مخصوص ساخت و توسعه بانک‌های اطلاعاتی دارد. برخی از معروف‌ترین نرم‌افزارهای مرتبط با این کار که در ایران نیز کاربرد دارند SQL (Structured Query Language) ،Oracle و در سطحی مبتدی‌تر، Access هستند. نرم‌افزار اول و سوم محصول شرکت مایکروسافت و نرم‌افزار دوم (Oracle) محصول شرکت اوراکل است.
مدیر پایگاه داده شرایط را برای تحلیل‌گران داده فراهم می‌کند تا به راحتی بتوانند از پایگاه داده برای یافتن اطلاعات مورد نظر استفاده کنند. اغلب مدیران پایگاه داده برای فهمیدن نیازهای داده‌ای سازمان و برنامه‌ریزی برای رسیدن به آن با مدیریت همکاری می‌کنند. به عنوان مثال امروز اطلاعات بازارهای بورس و سرمایه‌گذاری در بانک‌های اطلاعاتی تخصصی مربوط به بورس ثبت، نگهداری و استفاده می‌شود و در صورت عدم وجود پایگاه داده کارآمد، امکان ثبت معاملات در این حجم و اندازه غیر قابل باور و انجام است.
امنیت یکی از مهم‌ترین مسایل مورد توجه متخصصان در ساخت، توسعه و نگهداری بانک‌های اطلاعاتی است. کارشناس پایگاه داده اغلب معیارهای امنیتی را تعیین و بر سطح دسترسی‌های کاربران نظارت دارد. به عنوان مثال در پایگاه داده بانک‌ها، اطلاعات کاملی از مشتریان و حساب‌های بانکی آن‌ها از جمله نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره شناسنامه، آدرس محل سکونت، شماره حساب بانکی و مقدار برداشت یا واریز وجه توسط دارنده هر حساب ثبت و نگهداری می‌شود. لذا این وظیفه مدیر و کارشناس پایگاه داده بانک است که دسترسی افراد را مدیریت کند و طوری سیستم را طراحی کرده باشد که هر فرد تنها بتواند اطلاعات حساب خود یا در حد سطح دسترسی مجازش به اطلاعات و داده‌های دیگر دست یابد.
بر اساس مثال فوق در پایگاه‌های داده اطلاعات شخصی، حقوقی و مالی با اهمیت نگهداری می‌شود، بنابراین حفظ امنیت‌شان بسیار مهم است و با تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات سیستم‌ها در دوره‌های زمانی مشخص مثلا انتهای هر روز یا هر ساعت یک بار، در صورت قطع برق، نفوذ هکرها یا پیش آمدن سایر حوادث از حذف شدن یا به هم ریختن داده‌ها جلوگیری می‌شود. کارشناس پایگاه داده همچنین مسئول درستی و قابل اعتماد بودن داد‌ها است و در مقابل کارفرما یا مدیران ارشد خود باید پاسخگو باشد. او ارتباط تنگاتنگ و مداومی با برنامه‌نویس نرم‌افزار و طراح آن دارد و برای انجام بسیاری از پروژه‌های ساخت و تولید برنامه‌های کاربردی همکاری نزدیک این دو در کنار هم الزامی است.
کارشناس پایگاه داده بسته به اینکه کارمند یک شرکت نرم‌افزاری باشد، در واحد فناوری اطلاعات یک سازمان دولتی کار کند یا اینکه به صورت فردی بر روی پروژه‌ای کار کند، ساعت‌های کاری متفاوتی دارد.
مسئولیت‌ها و وظایف کارشناس پایگاه داده
- شناسایی نیازهای کاربران برای ایجاد و مدیریت پایگاه داده: قاعدتا در بسیاری از پروژه‌های نرم‌افزاری یکی از ارکان اصلی پروژه، ایجاد و توسعه پایگاه داده متناسب با اهداف آن پروژه است و از مهم‌ترین وظایف کارشناس پایگاه داده، ساخت و طراحی پایگاه داده متناسب با نیازهای اعلام شده از سوی کارفرما یا مدیر پروژه است. به عنوان مثال پایگاه داده سازمان ثبت احوال کشور باید به گونه‌ای طراحی شود که بتوان همه اطلاعات مورد نظر مدیران این سازمان اعم از شناسنامه‌ای و غیر شناسنامه‌ای را در ثبت کند و در زمان‌های مورد نیاز از آن‌ها در گزارش‌ها استفاده کرد.
- اطمینان از عملکرد و کارایی پایگاه داده: با توجه به اینکه متناسب با موضوع پایگاه داده و میزان کاربرد آن به طور لحظه‌ای یا روزانه، حجم قابل توجهی از اطلاعات در آن ثبت یا از آن استخراج می‌شود لذا بررسی مداوم آن برای جلوگیری از خطا یا از دست رفتن اطلاعات از وظایف یک متخصص پایگاه داده است.
- انجام اصلاحات مورد نیاز در ساختار پایگاه داده: با توجه به اینکه نیاز افراد، شرکت‌ها و سازمان‌ها در طول زمان تغییر می‌کند و از سوی دیگر فناوری‌های نرم‌افزاری جدیدتری به بازار ارائه می‌شود، لذا نیاز است ساختار بانک‌های اطلاعاتی در طول زمان به‌روز شود تا نیاز کاربران را پوشش دهد.
- حفظ پایگاه داده از نفوذ افراد غیر کاربر و هکرها و به روز کردن مداوم سطح دسترسی‌ها: اگر شما از بانکداری اینترنتی برای انجام عملیات بانکی خود استفاده کرده باشید، حتما تاکنون متوجه شده‌اید هر از گاهی باید کلمه عبور ورود به سایت بانک را تغییر دهید در غیر این صورت حساب شما غیر فعال خواهد شد. این عملیات برای اطمینان مدیر پایگاه داده بانک از دسترسی واقعی شما به حساب بانکی‌تان است و اینکه به دلیل تغییر مداوم کلمه عبور امکان هک کردن حساب شما توسط هکرها کاهش یابد. در یک سیستم حسابداری نیز با چک کردن مداوم سطح دسترسی کاربران برای دسترسی به اطلاعات مالی، از ایجاد مشکل و خرابکاری احتمالی جلوگیری می‌شود.
- گرفتن نسخه پشتیبان و ذخیره داده‌ها برای جلوگیری از از دست دادن آن‌ها: یکی از روش‌های حفظ داده‌ها و اطلاعات موجود در پایگاه داده، تهیه نسخه مشابه به عنوان پشتیبان و نگهداری در محلی دیگر است که در صورت نیاز و خراب شدن یا از دست رفتن پایگاه داده اصلی، امکان استفاده از آن میسر باشد.
دانش و مهارت مورد نیاز شغل کارشناس پایگاه داده
- مهارت‌های تحلیلی: از مهم‌ترین مهارت‌های مورد نیاز برای انجام درست کار در این شغل، مهارت تحلیل است. با کمک این مهارت می‌توانید نیازهای مطرح شده توسط کارفرما یا مدیر پروژه را تحلیل و ساختاری برای پایگاه داده طراحی کنید که نیازهای مذکور را پوشش دهد. همچنین از مهم‌ترین ویژگی‌های مهم و ارزشمند پایگاه داده در سال‌های اخیر، رابطه‌ای بودن آن است. به این معنا که اجزای اطلاعاتی پایگاه داده شما به طرق مختلف با یکدیگر ارتباط دارند. به عنوان مثال در یک سیستم یکپارچه مالی و فروش در یک شرکت خصوصی لازم است اطلاعات مشتری به اطلاعات فاکتورهای فروش همان مشتری و اطلاعات فاکتورهای فروش به اطلاعات اسناد حسابداری و اطلاعات اسناد حسابداری به اطلاعات چک‌های وصولی و ... ارتباط داشته باشند. این ارتباط‌ها گاهی یک به چند، برخی از اوقات چند به یک و گاهی چند به چند هستند
- توجه به جزئیات: از آنجا که در طراحی و نگهداری پایگاه داده با جزئیات بسیار زیادی مواجه هستیم که هر کدام از آن‌ها بر نتیجه اثر می‌گذارند، لذا توجه به آن‌ها از مهارت‌های لازم برای انجام این شغل است.
- تفکر منطقی: از مهم‌ترین مهارت‌های مورد نیاز برای انجام درست کار در این شغل مهارت ریاضی و منطقی است. یعنی اگر شما این مهارت را نداشته نباشید امکان طراحی و ساخت یک پایگاه داده قدرتمند را نخواهید داشت. لذا اگر در درس ریاضی نمرات خوبی کسب نکرده‌اید یا علاقه زیادی به آن ندارید به دنبال شغل دیگری باشید.
- مهارت‌های حل مساله: در این شغل مانند سایر مشاغل تخصصی، مهارت حل مساله موجب جلوگیری از سردرگمی و خلق راهکارهای جدید در موقع مواجه شدن با مشکلات پیش آمده در کار می‌شود.
تحصیلات کارشناس پایگاه داده
مدیران و کارشناسان پایگاه داده معمولا از بین فارغ‌التحصیلان کارشناسی علوم کامپیوتر، مهندسی کامپیوتر، مهندسی فناوری اطلاعات یا کارشناسی ارشد یا در یکی از گرایش‌های ارشد مهندسی کامپیوتر و گرایش‌های ارشد مهندسی فناوری اطلاعات انتخاب می‌شوند. اما در سال‌های اخیر برخی از موسسات علمی و آموزشی که در حوزه کامپیوتر فعالیت می‌کنند، اقدام به برگزاری دوره‌های تخصصی در این زمینه کرده‌اند. در برخی از این دوره‌ها از سرفصل‌های تدوین شده در موسسات معتبر بین‌المللی استفاده می‌شود و در صورت قبولی در آزمون، دانشجویان مدرک معتبر بین‌المللی نیز دریافت می‌کنند. برای ورود به این دوره‌ها معمولا پیش‌نیاز خاصی مطالبه نمیشود و چه بسا تعداد قابل توجهی از کسانی که موفق به اخذ مدارک بین‌المللی می‌شوند، در رشته‌های مرتبط، تحصیلات دانشگاهی ندارند.
فرصت‌های شغلی و بازار کار کارشناس پایگاه داده
بیشتر کارشناسان پایگاه داده در شرکت‌های طراحی سیستم‌های کامپیوتری و خدمات مرتبط، مانند شرکت‌های ارائه کننده خدمات اینترنتی و پردازش داده فعالیت می‌کنند. برخی دیگر در شرکت‌هایی با پایگاه داده وسیع مانند شرکت‌های بیمه و بانک‌ها شامل داده‌های شخصی و مالی مشتریان کار می‌کنند. برخی مسئول پایگاه داده شرکت‌های خرده فروشی مانند کارت اعتباری مشتریان هستند. برخی نیز برای سازمان‌های حوزه سلامت و پزشکی کار و مستندات پزشکی بیماران را مدیریت می‌کنند.
در ایران بر اساس گزارش های مستند می‌توان گفت نیباز به کارشناس پایگاه داده بیشتر از میانگین نیاز به سایر مشاغل است زیرا با وابسته شدن هر چه بیشتر مردم، مراکز آموزشی، دولتی و نظامی، شرکت‌ها و سازمان‌ها به کامپیوتر و فناوری اطلاعات می‌توان انتظار داشت مشاغل مرتبط با این حوزه که یکی از مهم‌ترین‌شان کارشناس یا مدیر پایگاه داده است، نیز توسعه یابد.
داشتن تخصص بالا و مدارک بین‌المللی از مراکز معتبر نیز فرصت‌های شغلی و بازار کار گسترده‌تری را پیش روی علاقه‌مندان و متقاضیان این شغل قرار می‌دهد و آینده بهتری را برای آن‌ها رقم خواهد زد. همچنین در این صورت امکان کار در خارج از کشور نیز برای آن‌ها ساده‌تر می‌شود. به عنوان مثال گواهی نامه MCDBA (مخفف عبارت Microsoft Certified Database Administrator )، توسط شرکت مایکروسافت و نمایندگان قانونی این شرکت در سرتاسر دنیا به کارشناسان پایگاه داده این شرکت اعطا می‌شود. همچنین در صورتی که شما بتوانید مدرک تخصصی پایگاه داده شرکت اوراکل (Oracle) را دریافت نمایید، در هر جای دنیا شغل پر درآمدی برای خواهید یافت زیرا این شرکت از معروف‌ترین شرکت‌ها در زمینه بانک اطلاعاتی و پایگاه داده در سراسر جهان است.
شخصیت‌های مناسب کارشناس حرفه‌ای بانک اطلاعاتی
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی‌های شخصیتی، ارزش‌ها، علایق، مهارت‌ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم‌ترین این عوامل ویژگی‌های شخصیتی است. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فرد ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت اند. به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ‌های شخصیتی مختلف در همه مشاغل هستند و نمی‌توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ‌های شخصیتی خاصی در این شغل موفق می‌شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ‌های شخصیتی که برای این شغل معرفی می‌شوند، عموما این کار را بیشتر می‌پسندند و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته‌اند.
برای مشاهده سایر مشاغل اینجا کلیک کنید