.webp?2)
در هفته‌های اخیر، موضوع اخراج اتباع غیرقانونی از ایران و برخورد با کارفرمایانی که آنان را به‌صورت غیرمجاز به کار گرفته‌اند، بار دیگر به صدر اخبار بازگشته است. این مسئله علاوه بر ابعاد حقوقی و قضایی، پیامدهای مهم و گاه متضادی برای بازار کار و اقتصاد کشور به همراه دارد. در این نوشتار، تمرکز بر تحلیل آثار اقتصادی حضور و خروج این اتباع در بازار کار ایران است و به جنبه‌های حقوقی اقامت یا اشتغال این افراد پرداخته نمی‌شود.
تاثیرات منفی حضور اتباع بر بازار کار
حضور گسترده کارگران اتباع که حاضرند با دستمزد پایین و شرایط سخت کار کنند، فرصت‌های شغلی کارگران ایرانی را تنگ‌تر می‌کند، دستمزدها را کاهش و بازار کار را به سمت اشتغال غیر رسمی و کم‌امنیت سوق می‌دهد. از جمله این تاثیرات منفی می‌توان موارد زیر را برشمرد:
- افزایش نرخ بیکاری نیروی کار داخلی: ورود نیروی کار ارزان و غیرمجاز، به‌ویژه در مشاغل ساده و غیرتخصصی، موجب کاهش فرصت‌های شغلی برای کارگران ایرانی و افزایش نرخ بیکاری به‌ویژه در میان نیروی کار کم‌مهارت شده است.
- کاهش سطح دستمزدها: مهاجران غیرمجاز معمولا حاضر به پذیرش دستمزد پایین‌تر و شرایط کاری سخت‌تر هستند. این امر باعث کاهش سطح دستمزدها و تضعیف قدرت چانه‌زنی کارگران ایرانی، به‌ویژه در بخش‌هایی مانند ساختمان و کشاورزی می‌شود.
- افزایش اشتغال غیر رسمی: بسیاری از اتباع بیگانه بدون مجوز کار مشغول به کار می‌شوند که این موضوع موجب گسترش بازار کار غیررسمی و کاهش امنیت شغلی و اجتماعی برای همه کارگران می‌شود.
- افزایش فشار بر خدمات عمومی: حضور گسترده مهاجران غیرمجاز، هزینه‌های خدمات عمومی مانند بهداشت، آموزش و امنیت را برای دولت و جامعه افزایش داده است.
تاثیرات مثبت حضور اتباع بر بازار کار
با وجود تمام چالش‌های یادشده، حضور کارگران مهاجر غیرمجاز در برخی بخش‌ها مزایای زیر را به همراه دارد:
- پوشش مشاغل سخت و غیرجذاب: اتباع بیگانه عمدتا در مشاغلی مانند کارهای ساختمانی، کشاورزی و خدمات شهری که کمتر مورد استقبال نیروی کار ایرانی است فعالیت می‌کنند. این موضوع تا حدی موجب تداوم فعالیت برخی بخش‌های اقتصادی شده است.
- افزایش عرضه نیروی کار: حضور اتباع بیگانه موجب افزایش عرضه نیروی کار و در نتیجه کاهش هزینه‌های تولید برای برخی کارفرمایان شده است. با کاهش عرضه نیروی کار ارزان، دستمزد مشاغل غیرماهر افزایش خواهد یافت. این موضوع ممکن است به نفع کارگران ایرانی باشد، اما هزینه تولید را برای کارفرمایان بالا می‌برد و به تورم دامن می‌زند.
- انعطاف‌پذیری بازار کار: مهاجران، به‌ویژه در شرایط رکود اقتصادی، به بازار کار انعطاف‌پذیری بیشتری می‌بخشند و امکان جبران کمبود نیروی کار در برخی بخش‌ها را فراهم می‌کنند.
تاثیرات بر درآمدهای دولت
- افزایش درآمد مالیاتی و بیمه‌ای (احتمالی): در صورت جایگزینی نیروی کار ایرانی و رسمی، دولت می‌تواند درآمد بیشتری از محل مالیات و بیمه دریافت کند. اما اگر مشاغل غیررسمی تعطیل شوند یا فعالیت‌ها کاهش یابند، این درآمدها محقق نخواهد شد.
- کاهش هزینه‌های خدمات عمومی: برخی هزینه‌های عمومی مانند آموزش و بهداشت که برای مهاجران غیرمجاز صرف می‌شد، کاهش می‌یابد. اما این کاهش در مقابل رکود اقتصادی و تورم احتمالی ناشی از کمبود نیروی کار ممکن است چندان چشمگیر نباشد.
- از دست رفتن درآمدهای غیررسمی: حضور مهاجران افغان با وجود غیررسمی بودن، موجب گردش مالی در بازارهای محلی، پرداخت اجاره، خرید کالا و خدمات و پرداخت غیرمستقیم مالیات بر ارزش افزوده می‌شود. خروج آنها این منابع درآمدی غیرمستقیم را کاهش می‌دهد.
- کاهش درآمد دولت از مجوزها و جریمه‌ها: بخشی از درآمد دولت از محل صدور مجوزهای کار و جریمه‌های مربوط به اتباع بیگانه تامین می‌شود که با خروج افغان‌ها کاهش می‌یابد.
تاثیر کاهش حضور اتباع بر بازار کار تحصیل کرده
مهاجران عمدتا رقیب نیروی کار غیرماهر و غیرتحصیلکرده ایرانی هستند و حضور یا خروج آنها تاثیر چندانی بر فرصت‌های شغلی و دستمزدهای مشاغل تخصصی و تحصیلکرده ندارد.فرصت‌های شغلی آزادشده عمدتا در مشاغل یدی و کم‌درآمد است که معمولا مورد استقبال تحصیلکردگان ایرانی قرار نمی‌گیرد.در نتیجه، کاهش حضور افغان‌ها نه به طور معنادار به نفع بازار کار تحصیلکرده است و نه به ضرر آن. اثرات اصلی این تغییر بیشتر بر بازار کار غیرماهر و مشاغل سخت دیده می‌شود.
جمع‌بندی
اخراج اتباع مهاجر، به‌ویژه افغان‌ها، از بازار کار ایران پیامدهای اقتصادی متضادی به همراه دارد. از یک سو، می‌تواند به افزایش دستمزدها و کاهش فشار بر خدمات عمومی منجر شود و فرصت‌هایی برای نیروی کار داخلی فراهم آورد؛ اما از سوی دیگر، کمبود نیروی کار در مشاغل سخت و غیرجذاب، رکود در برخی بخش‌های اقتصادی، افزایش هزینه تولید و کاهش گردش مالی محلی را به‌دنبال دارد. همچنین، تاثیر این تغییر بر بازار کار تحصیلکرده بسیار محدود است و عمدتا بازار کار غیرماهر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در نهایت، اثر نهایی اخراج اتباع بر بازار کار و اقتصاد ایران وابسته به نحوه جایگزینی نیروی کار و میزان رسمی شدن فعالیت‌های اقتصادی خواهد بود.
واحد تولید محتوای ای-استخدام
ما به‌طور مستمر و روزانه آخرین وضعیت تمامی آگهی‌های استخدامی منتشر شده در سازمان‌ها، شرکت‌ها و کسب و کارهای سراسر کشور را گردآوری و از طریق این وبلاگ به اطلاع شما می‌رسانیم.