کار مهندس مکانیک چیست
اگر شما تفکر فنی و توانایی خوبی در حل مساله دارید و می‌خواهید در حوزه مهندسی کار کنید، شغل مهندسی مکانیک برای شما مناسب است.
معرفی اجمالی مهندس مکانیک
مهندس مکانیک، اصول اساسی نیرو، انرژی، حرکت و گرما را می‌آموزد و با دانش تخصصی خود، سیستم‌های مکانیکی و دستگاه‌ها و فرایندهای گرمایی را طراحی می‌کند و می‌سازد. مهندس مکانیک گستره وسیعی از دستگاه‌ها، فرآورده‌ها و فرایندها را تولید می‌کند؛ از قالب ساخت سوزن ته‌گرد تا مدل‌سازی حرکت ماهواره‌ها در فضای خارج از جو، موتورها و سیستم‌های کنترل خودرو و هواپیما، نیروگاه‌های الکتریکی، دستگاه‌های پزشکی و اجزا و قطعه‌های گوناگون و مانند آن‌ها.
مهندس مکانیک، با توجه به تخصص خود توانمندی‌های خاصی را کسب می‌کند. به عنوان مثال برخی از آن‌ها به طراحی اجزا و ساز و کار ماشین‌آلات مختلف می‌پردازند (بیشتر فارغ التحصیلان مهندسی مکانیک گرایش جامدات). گروهی طراحی و محاسبه اجزای سیستم های مبتنی بر تبدیل انرژی، انتقال حرارت و سیالات مانند مولدهای حرارتی، نیروگاه‌های آبی را برعهده دارند (عمدتا فارغ‌التحصیلان مهندسی مکانیک گرایش حرارت و سیالات).
مهندسی مکانیک که از زمان انقلاب صنعتی اروپا به صورت مستقل شناخته شد، ارتباط و اشتراکات زیادی با بسیاری از حوزه‌های مهندسی دیگر دارد. دکتر محمد دورعلی از اساتید مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف در معرفی شغل مهندسی مکانیک می‌گوید: مهندسی مکانیک را شاید بتوان از نقطه‌نظر تنوع موضوعات تحت پوشش، جامع‌ترین مهندسی به شمار آورد. چون در برگیرنده همه علوم و فنونی است که با تولید، تبدیل و استفاده از انرژی، ایجاد و تبدیل حرکت و انجام کار، تولید و ساخت قطعات و ماشین‌آلات و به کارگیری مواد مختلف در ساخت آن‌ها و همچنین طراحی و کنترل سیستم‌های مکانیکی، حرارتی و سیالاتی مرتبط است.
به طور کلی محاسبات فنی، طراحی، تهیه نقشه، روش‌های تولید، ساخت قطعات مختلف، آزمایش ماشین‌آلات مختلف، محاسبه و ساخت خودروها، قطارها، هواپیماها، ساخت و طراحی دستگاه‌های فاضلاب، گرم کننده‌های ساختمان، موتورهای احتراق، فناوری لیزر و ... ساخت تمامی تاسیسات صنعتی در دنیا از جمله مهارت‌های مهندسان مکانیک است.
مهندس مکانیک معمولا یا در دفاتر شرکت‌ها یا در واحدهای تولید کارخانه‌ها کار می‌کند. مهندس مکانیکی که در سازمان، شرکت یا کارخانه‌ای استخدام می‌شود، معمولا به صورت تمام وقت و در ساعات اداری مشغول به کار است. البته گاهی بسته به نوع پروژه‌های کاری و زمان‌بندی آن‌ها (به ویژه در بخش خصوصی) ساعت کاری‌شان می‌تواند تغییر کند. آن مهندس مکانیک که به صورت مستقل فعالیت می‌کند و شرکت شخصی خود را اداره می‌کند، تعیین ساعت کاری بر عهده خودش است.
وظایف مهندس مکانیک
زمینه‌های مختلف فعالیت یک مهندس مکانیک عبارتند از:
- طراحی: ماشین‌ها و دستگاه‌هایی که هر نوع محصولی را ساخته و بسته‌بندی می‌کنند، تجهیزات گردنده مانند پمپ‌ها، فشرده‌سازها (کمپرسورها)، دمنده‌ها، توربوماشین‌ها (توربین‌ها و ...)، موتورهای درون‌سوز، مخزن‌های تحت فشار، رآکتورها، مبادله‌کن‌های گرمایی، دیگ‌های بخار، سامانه‌های لوله‌کشی، وسیله‌های نقلیه مانند خودرو، کامیون اتوبوس، هواپیما، قطار و غیره، تجهیزات حمل مواد مانند تسمه‌نقاله‌ها، روبات‌ها و طراحی کنترلر برای سیستم‌های دینامیکی
- تحلیل: شکست و فرسودگی دستگاه‌ها، بهبود عملکرد و قابلیت اطمینان قطعات، سیستم‌های انتقال حرارت، ارتعاشات مکانیکی، آکوستیک و پیزوالکتریک.
- ساخت و تولید: فرایندهای ماشین‌کاری سنتی، فرایندهای ماشین‌کاری غیر سنتی، فرایندهای شکل‌دهی شامل شکل‌دهی ورقی و حجمی، طراحی و ساخت قالب‌ها و قیود، روش‌های اتصال و جوشکاری، عملیات حرارتی، روش‌های ریخته‌گری، مترولوژی و سیستم‌های اندازه‌گیری
- کنترل کیفیت: آزمایش کیفیت، امنیت و قابلیت اطمینانِ فرآورده‌ها، دستگاه‌ها و فرایندها
- زمینه‌های نوین: فناوری نانو، سیستم‌های میکروالکترومکانیکی (حسگری و عملگری)، سیستم‌های دارو‌رسانی در ابعاد نانو، سیستم‌های میکرو و نانو سیالاتی، نانو‌روبات‌ها
مهندسان مکانیک از بسیاری از ابزارها، موتورها و ماشین‌ها استفاده می‌کنند. نمونه‌ای از آن‌ها عبارتند از:
- ماشین‌های تولید برق مانند ژنراتورها، موتورهای احتراق داخلی و توربین‌های گاز و بخار
- ماشین‌های برقی مانند یخچال‌ها و تهویه‌های هوا
- تجهیزات تولید صنعتی مانند روبات‌های مورد استفاده در تولید
- سایر ماشین‌های داخل ساختمان‌ها مانند آسانسورها و پله های برقی
- ابزارهای ماشین‌آلات و ابزار سایر موتورها
- سیستم‌های حمل و نقل مواد از قبیل سیستم‌های نقاله مکانیکی و ایستگاه‌های انتقال خودکار
- مهندس مکانیک می‌تواند در پروژه‌های مقیاس وسیع مانند توسعه راه‌های مهار امواج و قدرت جزر و مد و یا در پروژه‌های مقیاس کوچک مانند ساخت پروتزهای ایمپلنت مشغول به کار شود
دانش و مهارت مورد نیاز مهندس مکانیک
- قوی بودن در ریاضی و فیزیک: زیرا اساس مهندسی مکانیک بر این دروس بنا شده است
- داشتن خلاقیت و قدرت تجسم خوب: از آنجا که طراحی و رفع عیوب سیستم‌ها و دستگاه‌ها از وظایف اصلی مهندس مکانیک است، داشتن خلاقیت و تجسم قوی لازم و ضروری است
- دانش و علاقه فراوان به امور فنی
- مهارت کار تیمی: برای همکاری با سایر مهندسان، تکنسین‌ها و مدیران ارشد
- توانایی اولویت‌بندی و برنامه‌ریزی موثر
- توانایی کار با کامپیوتر و تسلط بر نرم‌افزارهای مرتبط: از آنجا که بسیاری از امور مهندسی مکانیک مانند طراحی‌ها و شبیه‌سازی‌ها و بسیاری از تشخیص عیوب به کمک کامپیوتر و نرم‌افزارهای تخصصی انجام می‌شود، مهندس مکانیک باید آشنایی و تسلط کافی روی آن‌ها داشته باشد
- توانایی تحمل شرایط کاری پرفشار: به خصوص در پروژه‌های بزرگ
- تسلط بر زبان انگلیسی: آشنایی با زبان انگلیسی یکی از شرایط استخدامی بسیاری از شرکت‌ها (به ویژه شرکت‌های خصوصی) است
نرم‌افزارهای تخصصی مهندسی مکانیک
مانند سایر مهندسان، گروه مهندسان مکانیک هم به میزان زیادی از کامپیوتر استفاده می‌کنند. کامپیوترها به آنان در کارهای زیر کمک می‌کنند:
- ایجاد و تحلیل طرح‌ها
- شبیه‌سازی و آزمایش اینکه یک ماشین چگونه کار خواهد کرد
- ایجاد مشخصات قطعات
- نظارت بر کیفیت محصولات
- کنترل ساخت و تولید
برخی از نرم‌افزارهای تخصصی مهندسی مکانیک عبارتند از:
| نام نرم‌افزار | توضیح |
|---|---|
| pro-engineer | نرم‌افزار طراحی قطعات |
| Working Model | نرم‌افزار تحلیل و مونتاژ مدل‌های سه بعدی و ترسیمات دوبعدی |
| Marc | نرم‌افزار تحلیل نیروها و تنش‌ها |
| Ansys | نرم‌افزاری برای تحلیل مهندسی قطعات در تحلیل‌های دینامیکی |
| Catia | نرم‌افزار طراحی قطعات |
| Fluent | نرم‌افزار تحلیل و بررسی حرکت سیالات |
| Gambit | نرم‌افزاری برای مدل‌سازی و ایجاد مدل ریاضی برای Fluent |
| Matlab | نرم‌افزاری برای نوشتن برنامه و محاسبات ریاضی در مهندسی |
| Solidworks | نرم‌افزار طراحی قطعات |
| C-Mold | نرم‌افزار طراحی قالب‌های صنعتی |
| Power shape | نرم‌افزار مدل‌سازی |
| EdgeCAM | نرم‌افزار طراحی و عملیات ساخت و تولید |
| Cosmos | نرم‌افزار تحلیل نیروها و تنش‌ها |
| Carrier | نرم‌افزار طراحی سیستم‌های تهویه مطبوع |
تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندسی مکانیک
از آنجا که شغل مهندسی مکانیک، کاری کاملا حرفه‌ای و تخصصی است، برای استخدام این شغل از فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی مکانیک در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا استفاده می‌شود. البته گفتنی است داشتن تجربه و سابقه کاری یکی از عوامل کلیدی در استخدام مهندس مکانیک به حساب می‌آید. همچنین آشنایی و تسلط بر نرم‌افزارهای مرتبط نیز برای موفق شدن در شغل مهندسی مکانیک بسیار مهم است.
آینده شغلی، بازار کار و فرصت‌های استخدامی مهندسی مکانیک
از آنجا که مهندس مکانیک در زمینه‌های مختلفی از جمله طراحی و ساخت ماشین‌آلات و قطعات آن‌ها، طراحی و ساخت تجهیزات مکانیکی نیروگاه‌ها، طراحی و ساخت تجهیزات و سیستم‌های انتقال و تصفیه آب، سیستم‌های مکانیکی وکنترلی پالایشگاه‌ها و کارخانجات شیمیایی، طراحی و ساخت تاسیسات حرارتی و برودتی ساختمان‌ها، ساخت ماشین‌آلات تغلیظ و بازیافت مواد مثل کارخانجات قند، کاغذسازی، سیمان، نساجی، نمک و کنسانتره، طراحی و ساخت وسایل و تجهیزات حمل و نقل زمینی، دریایی و هوایی، ساخت تجهیزات دفاعی و ساخت ربات‌ها، بازوهای مکانیکی و سیستم‌های تولید می‌تواند فعالیت کند، امکان کار در صنایع نظامی، هوافضا، پزشکی و داروسازی، شرکت‌های مشاوره‌ای و پیمانکاری، شرکت‌های نفتی (هر سال بخش عظیمی از فارغ‌التحصیلان مکانیک جذب صنایع وابسته به نفت و پتروشیمی می‌شوند) و معدنی داخلی و خارجی برای او وجود دارد. همچنین مهندس مکانیک می‌تواند به عنوان کارشناس و مشاور فنی در بانک‌ها ، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و بیمه و شرکت‌های بازرسی و نظارت امور بین‌المللی فعالیت کند. با کسب تجربه بیشتر هم می‌تواند به مشاغل سطح بالاتری مانند مدیریت پروژه، متخصص تحقیقات و مشاور دست پیدا کند.
شخصیت‌های مناسب شغل مهندس مکانیک
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی‌های شخصیتی، ارزش‌ها، علایق، مهارت‌ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم‌ترین این عوامل ویژگی‌های شخصیتی است. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فرد ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت اند. به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ‌های شخصیتی مختلف در همه مشاغل هستند و نمی‌توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ‌های شخصیتی خاصی در این شغل موفق می‌شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ‌های شخصیتی که برای این شغل معرفی می‌شوند، عموما این کار را بیشتر می‌پسندند و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته‌اند.