مهندسی صنایع چیست
مهندسی صنایع به طراحی، پیاده‌سازی و بهبود سیستم‌های یکپارچه‌ای از انسان، مواد، اطلاعات، تجهیزات و انرژی می‌پردازد. حوزه مهندسی صنایع به دنبال حذف و کاهش منابع تلف شده، از قبیل زمان، پول، مواد اولیه و انرژی است.
معرفی اجمالی مهندسی صنایع
در بازار رقابتی امروز، شرکت‌ها و سازمان‌ها برای بقا و رسیدن به اهداف خود باید از منابع موجود خود اعم از مالی و غیر مالی به صورت بهینه استفاده کنند تا هزینه‌های خود را به حداقل برسانند. علاوه بر این موارد تلاش در جهت افزایش کیفیت محصولات و خدمات در کنار به کارگیری نوآوری‌های مختلف، در موفقیت آن‌ها بسیار موثر است. مهندسی صنایع ابزاری اساسی و موثر در اختیار مدیران، صاحبان شرکت‌ها و سازمان‌ها در انجام موارد فوق است.
مهندس صنایع راه‌های جلوگیری از هدر رفتن مواد، تجهیزات و ماشین‌آلات در فرآیند تولید را پیدا و اجرا می‌کند. او بیشتر درگیر افزایش بهره‌وری در مدیریت منابع انسانی، روش‌ها و تکنولوژی است. مهندس صنایع در خصوص راه‌های استفاده موثر و کارا از نیروی کار، ماشین‌آلات، مواد، اطلاعات و انرژی برای تولید محصول یا ارائه خدمات به مدیران صنایع مشاوره می‌دهد. در واقع مهندس صنایع پلی میان مدیران سازمان و سایر عوامل از جمله سیستم‌ها و کارکنان آن است. کار مهندس صنایع تنها به بخش صنعت محدود نیست و بخش‌های خدماتی، تجاری و هر جایی را که نیاز به برنامه‌ریزی، هدایت، مدیریت و ارتقا بهره‌وری دارد در برمی‌گیرد.
در پروژه‌های مختلف، مهندسان صنایع بر چگونگی انجام کارها به صورت کاراتر و موثرتر و ایجاد تعادل بین عوامل مختلف از جمله زمان، تعداد کارکنان مورد نیاز، کاری که باید انجام دهند، دستیابی به نتایج بدون خطا، تکنولوژی مورد نیاز، ایمنی کارکنان، محیط و هزینه تمرکز دارند. برای یافتن راه‌های کاهش ضایعات و بهبود عملکرد، مهندسان صنایع تجهیزات تولید را به دقت بررسی می‌کنند و از مدل‌ها و روش‌های ریاضی برای طراحی سیستم‌های اطلاعاتی و تولیدی به منظور افزایش کارآیی تولید استفاده می‌کنند. «آیا این بهترین روش است؟» این سوالی است که فکر یک مهندس صنایع را همواره به خود مشغول می‌کند تا به این وسیله بهترین راه را برای تولید محصول و حل مسایل و مشکلات یک واحد صنعتی یا خدماتی را پیدا کند.
حوزه کاری مهندس صنایع
حوزه کاری مهندس صنایع تلفیقی از مدیریت و مهندسی است. از مهم‌ترین زمینه‌های کاری که مهندس صنایع با آن درگیر است می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مدیریت تولید: مهندسان تولید در راستای کسب مزیت‌هایی در رقابت‌های جهانی از مهندسی شیمی، مهندسی مکانیک و اقتصاد همراه با مهندسی صنایع بهره می‌گیرند تا مسایل طراحی توسعه و اجرای عملیات سیستم‌های تولیدی پیشرفته را به طور موثر حل کنند.
- سیستم‌های تولیدی: این زمینه بر روی طراحی و کنترل تولید، توزیع وسیستم‌های خدماتی تاکید دارد و شامل طراحی کارخانه، طراحی حمل و نقل، برنامه‌ریزی تولید و کنترل موجودی است.
- مهندسی مالی: مهندسی مالی برای کسانی که مایل به کار بانکداری، مدیریت مالی و امور مشاوره‌ای مالی هستند طراحی شده است. آموزش در این زمینه شامل فرایندهای احتمالی بهینه‌سازی، محاسبات و بازارهای مالی و کاربرد آن‌ها است.
- مهندسی کیفیت: به دلیل رقابت روزافزون بین‌المللی که توجه به بهبود کیفیت محصولات و خدمات را اجتناب ناپذیر ساخته است و به دلیل پیچیدگی روزافزون سیستم‌های تولیدی و خدماتی کنونی، امروزه به مهندسانی نیاز است که بتوانند با مفاهیم و ابزارهای فنی و مدیریتی، سیستم‌های کیفیت را اجرا و هدایت کنند. گرایش مهندسی کیفیت در مهندسی صنایع تلاش درجهت تربیت چنین افرادی دارد. آموزش در این زمینه بر بهبود کیفیت استراتژی‌های کیفیت سازمانی و روش‌های آماری تاکید دارد.
- مدیریت مهندسی: در چند دهه اخیر این زمینه پیشرفت زیادی صورت گرفته است. دلیل این پیشرفت را در سه سطح می‌توان دید. درسطح ملی تلاش برای رهبری تکنولوژیکی که از کمبود مواد اولیه، بهره‌وری پایین و افزایش رقابت بین‌المللی ناشی می‌شود، توسعه تکنولوژی‌های جدید و مدیریت سیستم‌های تکنولوژی را ایجاب می‌کند. در سطح صنعت مدیریت بدون مهندسی با مشکل روبه‌رو شده است و نقش مهم مهارت‌های مهندسی واطلاعات در مدیریت سیستم‌های مهندسی مشهود است. در سطح فردی مهندسانی که در نتیجه موفقیت‌های فنی‌شان به مدیریت کشیده می‌شوند، هر چقدر هم از نظر فنی قوی باشند، برای رویارویی با پیچیدگی‌های مسئولیت‌های مدیریتی آماده نیستند.
- مهندسی سیستم‌های اطلاعاتی: این گرایش برای کسانی طراحی شده است که مایل به یادگیری مهارت‌های مهندسی و مدیریتی با تاکید بر سیستم‌های اطلاعاتی و محاسباتی هستند. علاقه‌مندان به این گرایش با توانایی‌های نظیر برنامه‌نویسی کامپیوتر و مهارت‌های مربوط به سیستم‌های اطلاعاتی و آشنایی با نرم‌افزارهای متفاوت، قادرند سیستم‌های اطلاعاتی را برای کنترل زنجیره عرضه تولید و تجارت طراحی کنند.
- مدیریت پروژه (کنترل پروژه): فرآیندی است در جهت حفظ مسیر پروژه برای دستیابی به یک تعادل اقتصادی موجه بین سه عامل هزینه، زمان و کیفیت در حین اجرای پروژه که از ابزار و تکنیک‌های خاص خود در انجام این مهم کمک می‌گیرد. در واقع کنترل اجزای دقیق و کامل برنامه تدوین شده برای پروژه است، به طوری که هنگام خروج از برنامه بتوان با تشخیص علل و طرح اقتصادی‌ترین فعالیت‌ها، پروژه را به نزدیک‌ترین حالت ممکن در مسیر اولیه و اصلی خود بازگرداند.
وظایف مهندس صنایع
- تحلیل و بررسی سیستم‌های موجود، بازنگری جدول زمان‌بندی تولید، مشخصات فنی، جریان کار تولید و سایر اطلاعات برای درک روش‌ها و فعالیت‌های بخش تولید یا خدمات
- سنجش چگونگی تولید محصولات یا ارائه خدمات با حداکثر کارایی
- توسعه سیستم‌های کنترل مدیریت برای برنامه‌ریزی مالی و تحلیل هزینه‌ها به شکل موثرتر
- پیاده‌سازی روش‌های کنترل کیفیت برای حل مشکلات تولید و کاهش هزینه‌ها
- همکاری با مشتریان و مدیریت برای توسعه استانداردهای طراحی و تولید
- طراحی سیستم‌های کنترلی برای هماهنگی فعالیت‌ها و برنامه‌ریزی تولید برای اطمینان از کیفیت مناسب محصولات
- آموزش مدیران، سرپرستان و کارگران در صورت نیاز
- رعایت اصول ایمنی در کار
مهارت و توانمندی‌های مورد نیاز مهندسی صنایع
داشتن مهارت و تخصص خوب از الزامات موفقیت در هر شغلی است. در مهندسی صنایع نیز وجود برخی مهارت و توانمندی‌ها ضروری است. برخی از توانمندی‌های کلی عبارتند از:
- توان حل مساله
- ذهن پویا و جستجوگر
- خلاقیت و نوآوری
- مهارت‌های ارتباطی خوب
- داشتن توان مدیریتی
- توان تجزیه و تحلیل مناسب
- توان علمی خوب در ریاضی، آمار و فیزیک
- کار تیمی
- توانایی تحمل فشار کاری زیاد
- دقت و توجه به جزئیات
- توان مدیریت زمان
- تسلط به زبان انگلیسی (در به روز بودن وآگاهی از آخرین دستاوردهای مهندسی صنایع بسیار ضروری است)
نرم‌افزارهای تخصصی مهندسی صنایع
امروزه نرم‌افزارهای رایانه‌ای یکی از مهم‌ترین ابزارهای کمکی مهندس صنایع است. اگر به بررسی اجمالی آگهی‌های استخدامی مهندس صنایع بپردازید، متوجه خواهید شد بیشتر کارفرمایان، شرکت‌ها و سازمان‌ها یکی از شرایط جذب مهندس صنایع را تسلط بر نرم‌افزارهای مربوط به حوزه مهندسی صنایع قرار داده‌اند. بنابراین اگر می‌خواهید در شغل مهندسی صنایع موفق باشید، به راحتی و به سرعت بتوانید شغل مناسب و پردرآمدی را در حوزه تخصصی خود یعنی مهندسی صنایع پیدا کنید یا اگر شاغل در این حوزه هستید و می‌خواهید پله‌های ترقی را سریع‌تر طی کنید، مطمئن باشید یادگیری نرم‌افزارهای تخصصی مهندسی صنایع یکی از راه‌های اصلی و مطمئن برای شماست. مهم‌ترین نرم‌افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی صنایع در جدول زیر فهرست شده‌اند.
| نرم‌افزارهای تخصصی و کابردی مهندس صنایع | |||
|---|---|---|---|
| MSP - Microsoft Project | TL۶ - Time Line | HPM-Harvard Project Manager | COMLAD |
| Factory Flow | Minitab | SPSS | Statistica |
| GAMS - General Algebraic Modeling System | LINDO | LINGO | QSB |
| AutoMod | Siman | Taylor | VISIO - Visio For Business Graphics |
| MS PowerPoint | |||
تحصیلات، آینده شغلی و بازار کار مهندسی صنایع
فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی صنایع در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری و مدیریت صنعتی در مقاطع مختلف می‌توانند وارد این حوزه شوند. دوره‌های تخصصی و مدیریتی زیادی متناسب با آخرین دستاوردها و یافته‌های حوزه مهندسی صنایع، در موسسات و مراکز آموزشی معتبر کشور از جمله سازمان مدیریت صنعتی برگزار می‌شود که شرکت در بسیاری از آن‌ها برای مهندسان صنایع لازم و مفید است و می‌تواند در پیشرفت شغلی آن‌ها بسیار موثر باشد.
به دلیل گستردگی حوزه کاری مهندسی صنایع، امکان کار در همه مراکز و کارخانجات صنعتی، تولیدی و خدماتی برای مهندسان صنایع وجود دارد. به عبارتی مهندسی صنایع در حرفه‌ها و مشاغلی مانند بانکداری، خدمات مشاوره‌ای، صنعت بیمه، شرکت‌های هواپیمایی، کشتیرانی، بیمارستان‌ها، کارخانجات، کشت و صنعت، خدمات شهری، استادیوم‌های ورزشی یا هر مکان دیگری که نیاز به برنامه‌ریزی، هدایت، مدیریت و ارتقا بهره‌وری دارد، کاربرد دارد. به علت شباهت زیاد این شغل با مدیریت صنعتی، بسیاری از مهندسان صنایع در حوزه‌های مدیریتی فعالیت می‌کنند. مهندس صنایع در بازار کار کشور به صورت‌ها و عناوین شغلی زیر مطرح است:
- برنامه‌ریزی استراتژیک و عملیاتی سازمان
- مدیریت تولید
- مدیریت مهندسی
- مدیریت پروژه
- مهندسی لجستیک
- سیستم‌های تولیدی
- مهندسی سیستم‌های کیفیت
- مهندسی سیستم‌های اطلاعاتی
- مهندسی مالی
- مهندسی ارزش
- مهندسی سیستم‌های بهره‌وری
- طراحی فرایندها و ساختارهای سازمانی
شخصیت‌های مناسب شغل مهندسی صنایع
در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی‌های شخصیتی، ارزش‌ها، علایق، مهارت‌ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم‌ترین این عوامل ویژگی‌های شخصیتی است. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فرد ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت اند. به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ‌های شخصیتی مختلف در همه مشاغل هستند و نمی‌توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ‌های شخصیتی خاصی در این شغل موفق می‌شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ‌های شخصیتی که برای این شغل معرفی می‌شوند، عموما این کار را بیشتر می‌پسندند و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته‌اند.