انواع معافیت‌های خدمت وظیفه

در کشورهای مختلف بنابر شرایط سیاسی، اجتماعی و جغرافیایی، قوانین مختلفی برای سربازی وجود دارد. برخی کشورها دوره ضرورت کوتاه مدت، برخی میان مدت (حدود یک سال) و برخی مانند کشور ما، خدمت سربازی بلند مدت (بیش از ۱۸ ماه) دارند. خدمت سربازی در ایران برای آشنایی افراد با فنون نظامی، مدیریت بحران، آمادگی در شرایط بحرانی و نحوه حفاظت از جان و مال و ناموس هموطنان ایجاد شده و همواره شامل تغییراتی در راستای بهبود کیفیت آموزش‌های خود بوده است.

 

در ایران قوانینی برای اصلاح و افزایش بهره‌وری در خدمت سربازی تهیه و تدوین شده است. برخی اصلاحات در قوانین مانند قانون امریه سربازی و قانون سرباز فناور سعی در استفاده بهینه از زمان سربازی را دارند به نحوی که به کمک آن‌ها بتوان نیروی کار متخصص و متعهد تربیت کرد. اما برخی افراد به دلایل مختلف مانند تحصیل، مشکلات سلامتی یا نیاز خانواده‌هایشان به کفیل، نمی‌توانند به خدمت سربازی مشغول شوند و به طور موقت یا دائم معاف می‌شوند. در این مقاله با برخی از اصطلاحات انواع معافیت‌ها و شرایط استفاده از آن‌ها آشنا می‌شوید.

 

معافیت با داشتن فرزند

این معافیت از سال ۱۴۰۲ و برابر با موافقت مقام معظم رهبری و فرمانده معظم کل قوا (مدظله‌العالی) برای مشمولان وظیفه غایب و غیر غایب و کارکنان وظیفه در حال خدمت که دارای ۴ فرزند و بالاتر هستند و همچنین مشمولان وظیفه غایب و غیر غایب و کارکنان وظیفه در حال خدمت، با حداقل ۴۰ سال سن تمام، که دارای ۳ فرزند هستند اجرا شده است. صدور کارت معافیت برای مشمولان غایب و غیر غایب واجد شرایط این مصوبه، پس از طی آموزش‌های مقدماتی و تکمیلی بسیج امکانپذیر خواهد بود. همچنین کمسیون تلفیق برنامه هفتم توسعه از اصلاح بخشی از قانون نظام وظیفه در این کمیسیون خبر داد که بر اساس آن مشمولان خدمت سربازی دارای ۳ فرزند یا  بیشتر، یا مشمولان بالای ۳۵ سال دارای ۲ فرزند از حدمت سربازی معاف هستند.

معافیت تحصیلی

این نوع از معافیت حداکثر تا یک سال پس از فارغ تحصیلی از هر مقطع تحصیلی مجاز بوده و پس از آن فرد مشمول خدمت نظام وظیفه تلقی می‌گردد. این مقدار دارای یک نرخ رسمی بوده و فرد پس از آن جز دسته مشمولان قرار می‌گیرد. به این نرخ رسمی، سنوات تحصیلی می‌گویند.

حداکثر میزان سنوات تحصیلی جهت بهره‌مندی از شمول قانون معافیت تحصیلی 
مقطع تحصیلی حداکثر میزان سنوات
دیپلم و پیش‌دانشگاهی یکسال پس از انصراف یا فارغ تحصیلی
کاردانی دو و نیم سال
کارشناسی ناپیوسته سه سال
کارشناسی پیوسته پنج سال
کارشناسی ارشد ناپیوسته سه سال
کارشناسی ارشد پیوسته شش سال
دکتری پیوسته هشت سال
دکتری تخصصی شش سال

 

همچنین حداکثر سن مجاز جهت تحصیل در مقطع دیپلم و پیش‌دانشگاهی ۲۰ سال تمام می‌باشد و فرد پس از این سن جز دسته مشمولین محسوب می‌شود.

 

سوالات متداول در خصوص معافیت تحصیلی

معافیت پزشکی

مشمولین خدمت نظام وظیفه از لحاظ سلامت جسمی و روانی به چهار دسته زیر تقسیم می‌شوند:

  1. کسانی که از لحاظ جسمی و روانی سالم هستند و مشکلی جهت انجام خدمت نظام وظیفه ندارند.
  2. کسانی که به علت نقص عضو و یا سلامت روانی در شرایط سلامت کامل نیستند، اما قادر به انجام خدمات غیر رزمی (معاف از رزم) هستند.
  3. کسانی که به علت ابتلا به بیماری موقتا قادر به خدمت نظام وظیفه نیستند. (معافیت موقت)
  4. کسانی که به علت نقص عضو، شرایط جسمی و یا شرایط روانی قادر به انجام خدمت نظام وظیفه نیستند. (معافیت دایم)
وضعیت خدمتی هر یک از انواع معافیت‌های پزشکی
معاف از رزم

کسانی که به تشخیص کمسیون پزشکی نیروهای مسلح معاف از رزم تشخیص داده شوند از شمول خدمات نظامی معاف بوده و در بخش‌های غیر نظامی به خدمت گرفته می‌شوند. در زمان آموزشی نیز آموزش این افراد برابر دستورالعمل ابلاغی ستاد کل نیروهای مسلح مورد آموزش قرار می‌گیرند.

معافیت موقت کسانی که به دلیل بیماری نتوانند به خدمت نظام وظیفه بپردازند در صورت تشخیص کمسیون پزشکی برای مدت حداکثر یکسال معافیت موقت داده می‌شود. پس از آن در صورت ادامه یافتن بیماری برای سال دوم نیز معافیت موقت صادر شده و در صورت ادامه دار بودن بیماری در سال سوم، به این دسته از افراد کارت معافیت دایم پزشکی تعلق می‌گیرد.
معافیت دایم به آن دسته از مشمولانی که به تشخیص کمسیون پزشکی به دلیل ابتلا به بیماری یا وضعیت سلامت روانی قادر به انجام خدمت نظام وظیفه نباشند، کارت معافیت دایم پزشکی تعلق می‌گیرد.

 

مراحل دریافت معافیت پزشکی به چه صورتی می‌باشد؟

افراد می‌توانند پس از مراجعه به دفاتر پلیس +۱۰ و دریافت دفترچه راهنما و تکمیل اوراق مربوطه، مراجعه به پزشک معاین اولیه، انجام واکسیناسیون و تحویل مدارک تکمیل شده به دفاتر مربوطه مراحل دریافت کارت معافیت پزشکی را طی نمایند.

پس از معاینه توسط پزشک اول، در صورتی که مشمول سالم و یا معاف از رزم تشخیص داده شود، می‌تواند به رای پزشک اعتراض نماید. در این صورت پرونده وی به شورای پزشکی ارجاع داده می‌شود. در صورتی که وی به رای این شورا نیز اعتراض داشته باشد، پرونده وی به شورای عالی پزشکی ارجاع می‌شود. رای شورای عالی قطعی و غیر قابل اعتراض است.

 

معافیت از طریق کفالت

مشمولان خدمت نظام وظیفه در صورت دارا بودن شرایط می‌توانند به عنوان کفیل معرفی شده و از معافیت کفالت بهره‌مند گردند.

  1. رسیدن به سن ۱۸ سال تمام
  2. نداشتن غیبت
  3. یگانه مراقب یا سرپرست بودن

لیست افرادی که می‌توان کفیل آنها شد به این شرح است:

 لیست افرادی و قوانین کفالت برای آنها
پدر سن پدر باید بالای ۷۵ سال تمام باشد. فقط در صورتی می‌تواند کمتر از این سن باشد که دارای بیماری خاص باشد. این بیماری باید به تایید شورای پزشکی برسد. مشمول تنها فرزند پسر باشد و در صورتی که برادری دارد، این برادر به بیماری یا معلولیتی دچار باشد که نتواند از پدر مراقبت کند. همچنین اگر برادر بزرگتر در خارج از کشور باشد مشمول می‌بایست به خدمت سربازی اعزام گردد و شامل قانون کفالت نمی‌باشد.
مادر مادر به دلیل طلاق (باید ۳۰ ماه از تاریخ طلاق گذشته باشد در غیر این صورت مشمول معافیت موقت می‌شود) یا فوت همسر تنها باشد. تنها مورد قابل پیگیری کفالت مادر فقدان شوهر برای وی می‌باشد و مشمول باید تنها فرزند پسر بالای ۱۸ سال تمام ایشان باشد.
خواهر برای کفالت خواهر، پدر باید فوت کرده باشد و مشمول برادر تنی (از یک پدر و یک مادر) ولی باشد. همچنین برادر دیگری جهت سرپرستی وی موجود نباشد. در ضمن خواهر باید مجرد باشد. در مورد تجرد، فوت یا طلاق گرفتن خواهر ملاک نیست. اگر خواهر طلاق گرفته باشد یا شوهر وی فوت کرده باشد نیز می‌توان کفیل وی شد.
برادر بزرگ (بالای ۱۸ سال) برای کفالت برادر بالای ۱۸ سال وی باید دارای بیماری تشخیص داده شود که نیازمند مراقبت است. همچنین پدر فوت کرده باشد و برادر دارای همسر و فرزندی نباشد. در صورتی که برادر دارای فرزند پسر زیر ۱۸ سال باشد نیز می‌توان کفیل وی شد.
برادر کوچک (زیر ۱۸ سال) برای کفالت برادر زیر ۱۸ سال تنها ملاک فوت پدر و سن برادر کوچک می‌باشد. بیماری یا سلامت وی در این نوع از کفالت دارای اهمیت نیست.
پدربزرگ پدری یا مادری برای کفالت پدربزرگ، پدربزرگ نباید دارای پسر و دختر باشد. همچنین مشمول تنها نوه مذکر خانواده باشد. پدربزرگ نیز باید دارای سن ۷۵ سال تمام بوده و یا اگر سنش کمتر از ۷۵ سال تمام است دارای بیماری خاص که به تایید شورای پزشکی می‌رسد باشد. در کفالت پدربزرگ مادری، وجود پدر مانعی برای کفالت نیست.
مادربزرگ پدری یا مادری برای کفالت مادربزرگ، مادربزرگ نباید دارای پسر و دختر باشد. همچنین مشمول تنها نوه مذکر خانواده باشد. در این نوع از کفالت نوه‌های دختر اثری در گرفتن کفالت ندارند.

 

معافیت ایثارگران

برای دریافت معافیت یا کسری خدمت از طریق ایثارگران در نظر داشته باشید، این خدمت فقط به افرادی تعلق می‌گیرد که پدر، مادر، برادر، خواهر، همسر و یا فرزندشان در راه به ثمر رسیدن آرمان‌های انقلاب اسلامی، شهید، جانباز و یا جاویدالاثر شده‌اند.

به این ترتیب به ازای هر بیست و چهار ماه سابقه اسارت، بیست و پنج درصد جانبازی و یا سی ماه خدمت در مناطق عملیاتی یکی از فرزندان این افراد شامل معافیت از خدمت سربازی می‌شود.

همچنین اگر امتیاز یک نفر برای استفاده از این قانون به صورت تک آیتمی ممکن نباشد، امتیاز مجموع نیز قابل استناد می‌باشد.

 

نکات اختصاصی در مورد معافیت ایثارگران

 

 معافیت مددجویان

بر اساس ماده ۴۴ قانون نظام وظیفه انواع مختلفی از معافیت در این شاخه گنجانده شده است که به ترتیب زیر قابل بررسی می‌باشند.

انواع معافیت‌های ماده ۴۴

معافیت سنی (عفو رهبری)

این معافیت بر اساس سن افراد به آنها تعلق می‌گیرد و به طور کلی تمام افرادی که بیش از پنجاه سال از عمر آنها گذشته باشد، نیازی به درخواست معافیت ندارند و شناسنامه عکس‌دار آنها مشخص کننده وضعیت نظام وظیفه ایشان می‌باشد.

معافیت متعهدین خدمت

متعهدین خدمت به آن دسته از مشمولانی گفته می‌شود که پس از انجام دوره آموزشی بجای ورود به دوره ضرورت، با طی کردن مراحل خدمتی در واحدهای مربوطه مشمول دریافت کارت معافیت می‌باشند.

انواع تعهد خدمتی
سوالات متداول

 

ای استخدام

از تجربیات دیگران استفاده کنید!

مطالعه تجربیات شرکت کنندگان آزمون‌های استخدامی سازمان‌های مختلف در دوره های گذشته می تواند نقش بسزایی در قبولی شما در سازمان مورد نظر داشته باشد.

۳۵۸ نظر برای انواع معافیت‌های خدمت وظیفه

  • م
    محمدعزیزیان
    ۱۶ آذر ۱۴۰۱، ۲۲:۰۹
    من تک پسر هستم و سه خواهر دارم و غیبت سربازی هم ندارم می خواستم ببینم میتونم معافیت بگیرم
    • ع
      علی
      ۲ اردیبهشت ۱۴۰۲، ۰۴:۰۵
      اره باید خاهر هات سابقه اردواج یا طلاق نداشته باشن
    • ع
      علی
      ۲ آذر ۱۴۰۱، ۱۹:۰۸
      سلام من و مادرم تنها زندگی میکنیم ی اشتباهی ک کردم اقدام به سربازی کردم و در دوره ای اموزشی فرار کردم الانم میخام کفالتی بگیرم میگن باید اموزشی بری اول من بخاطر چندسال پیش کرونا گرفتم شدید نفستنگی ...
      • ع
        علی
        ۲ آذر ۱۴۰۱، ۱۹:۰۷
        سلام من و مادرم تنها زندگی میکنیم ی اشتباهی ک کردم اقدام به سربازی کردم و در دوره ای اموزشی فرار کردم الانم میخام کفالتی بگیرم میگن باید اموزشی بری اول من بخاطر چندسال پیش کرونا گرفتم شدید نفستنگی گرفتم و نمیتونم برم اموزشی باید چکار کنم
        • م
          محمد متین حیدریان
          ۲۴ آبان ۱۴۰۱، ۱۵:۴۵
          سلام و خسته نباشید من 17 سالمه دیسک کمر و لکنت زبان دارم اینها باعث میشه تا از خدمت معاف بشم
          • ع
            علی
            ۲ اردیبهشت ۱۴۰۲، ۰۴:۰۶
            لکنت زبان چه ربطی داره ولی اگه کمسیون پزشکی واسه کمرت تاعیین کنه اره
          • س
            سجاد
            ۲۲ آبان ۱۴۰۱، ۲۳:۴۶
            سلام من وزن بدنم 40.5 است و قد بدنم 170 است از طریق bmi معاف از رزم میشوم یا معاف دائم میشه راه نمایی کنید
            • ا
              از سیستان بلوچستان
              ۱۶ آبان ۱۴۰۱، ۰۸:۰۴
              سلام وآیا معافیت سنی هست یانه من 42 سال سن دارم صاحب فرزندهستم در حال تدریس ن کارگر ساده به خدا روز به روز بااین دغدغه بدتر م مریضی اعصاب دارم دستهام میلرزید سال 81 ثبت نام پزشکی کردم معاف رزم شدم راهنمایم کنید عزیزی که شرایطهاش میداند
              • م
                مصطفی
                ۷ آبان ۱۴۰۱، ۱۸:۴۷
                سلام خسته نباشد ببخشید من 11 ماه هس تصادف کردم و نرفتم پادگان 4 ماه هم بود خدمت کرده بودم الان نامه فراریم زدن میخواستم ببینم با این که 8 ماه طول درمان داشتم از نظر دکتر چون 8 ماه شد تا پام جوش خورده الانم هنوز دست پام جونی نداره آیا معاف میشم که برم پادگان
                • ع
                  علی
                  ۲ اردیبهشت ۱۴۰۲، ۰۴:۰۸
                  درصورتی که پات قط شده باشه معافی
                • م
                  مهدی
                  ۳۰ مهر ۱۴۰۱، ۱۶:۲۲
                  سلام روز بخیر آیا کف پای صاف معافیت سربازی داره؟
                  • ا
                    امید
                    ۲۵ دی ۱۴۰۱، ۱۴:۰۲
                    آره صد در صد پیگیری کن فقط باید صبر کنی مراحل معافیت 7 ماه طول میکشه
                  • م
                    مهدی
                    ۳۰ مهر ۱۴۰۱، ۱۶:۲۲
                    سلام آیا کف پای صاف معاف پزشکی داره؟
                    • ا
                      احمدپیروزیان
                      ۳۰ مهر ۱۴۰۱، ۰۲:۵۲
                      سلام من متاهل و دارای 37 سال سن و 2فرزند هستم ،آیا معاف هستم یا نه ؟
                      ،چند بار اعلام کردند ولی پشیمان شدند که واجدین30 سال به بالا که دارای 2 فرزند هستندرا معاف کنند، درحال حاضر چه قانونی وضع ؟ معاف هستند یا نه؟
                      • مشاور «ای استخدام»
                        ۳۰ مهر ۱۴۰۱، ۰۸:۰۱
                        کاربرعزیز
                        امتیازاتی بابت تاهل و فرزندانتان برای شما در نظر گرفته می شود اما اینکه کاملا معاف شوید ، خیر .
                        • ج
                          جوادسرائیان
                          ۸ آذر ۱۴۰۱، ۱۳:۰۱
                          سلام
                          بله من جائی درقوانین نظام وظیفه خواندم کسانی که که دارای دوفرزندهستندازخدمت معاف می شوند
                          • ع
                            علی
                            ۲ اردیبهشت ۱۴۰۲، ۰۴:۰۹
                            خیر
                          • M
                            Mahyakabin
                            ۲۴ آذر ۱۴۰۱، ۰۱:۱۹
                            معافی شما اقدام کن
                          • غ
                            غلامحسین توفیق
                            ۱۵ شهریور ۱۴۰۱، ۱۴:۳۹
                            سلام پسر من با سن بالای 34 با معافیت تحصیلی در مقطع دکترا از کشور خارج و پس از اتمام دوره تحصیل در اخر سال 97 به کشور باز نگشته، چگونگی ورد ورود به غیبت و زمان محاسبه غیبت را لطف کنید و چنانچه لازم است گزارشی در مورد اتمام دوره تحصیلی یا غیبت داده شود را میخواستم بدانم و آیا عدم گزارش تاثیری در زمان ورود به غیبت دارد یا خیر؟ با تشکر
                            • م
                              محمدرضا
                              ۲۴ مرداد ۱۴۰۱، ۱۱:۰۵
                              من سوختگیه صورت دارم ایا معافم؟؟؟
                              • ی
                                یونس
                                ۲ مرداد ۱۴۰۱، ۱۵:۰۵
                                سلام دوست عزیز من پدرم 22ماه جبهه در سپاه داره و 13ماه در ارتش و سرجمع میشه 35ماه و من باید معاف باشم ولی ارتش نامه بهمون داد ناحیه عشایری قبول نکرد گفت باید طبق کتابچه این کسرخدمت رو بهت بدیم که هنوز دستورش از تهران صادت نشده گفتم ببینم آیا صحت دارد؟ ممنونم راهنمایی کنید🙏🏼
                                • P
                                  Pari
                                  ۳۱ تیر ۱۴۰۱، ۱۸:۲۰
                                  همسر من توی کارت معافیتش زده موارد خاص میخواستم بپرسم چه چیزی شامل معافیت موارد خاص میشه؟
                                  • ن
                                    ناشناس
                                    ۸ اسفند ۱۴۰۱، ۱۰:۲۷
                                    عفو رهبری یکیشه
                                  • م
                                    محمدمهدی
                                    ۲۵ تیر ۱۴۰۱، ۱۲:۱۲
                                    من پدرم 5 درصد جانبازی + 21 ماه جبهه منطقه،میخواستم بدونم با این حساب که تک پسر هستم میتوانم معاف بشم؟
                                    • م
                                      محسن برزگر
                                      ۲۳ تیر ۱۴۰۱، ۰۱:۲۸
                                      سلام ، پدر بنده یک چشمش کاملا نابینا هست و چشم دیگرش تقریبا خوب میبینه ، تنها پسر خانواده 5نفره هستم ، میتونم کفالت پدر بگیرم؟
                                      • ع
                                        عارف
                                        ۴ تیر ۱۴۰۱، ۱۲:۳۲
                                        ایا کسی که عمل قلب کرده و باطری داره از خدمت معاف میشه؟
                                        • ر
                                          رقیه
                                          ۲۸ خرداد ۱۴۰۱، ۲۰:۰۴
                                          سلام
                                          من برادرم میخوایم براش معافیت بگیریم ایا میشه از طریق اینکه 2 عموی من شهید هستن برای ایشون معافیت گرفت ؟
                                          • ع
                                            علی
                                            ۲ اردیبهشت ۱۴۰۲، ۰۴:۱۱
                                            چه ربطی داره .خیر
                                          • پ
                                            پریسا سیفی
                                            ۱۷ خرداد ۱۴۰۱، ۱۱:۳۲
                                            سلام وقت بخیر پدر من فوت شده ومن دوتا برادر یکی از خودم بزرگتر حدود 26سال سن ویکی از خودم کوچیکتر حدود 16سال سن دارم برادر بزرگترم معافیت از طریق کفالت گرفته خاستم بدونم اگر برادر بزرگترم ازدواج کنه برادر کوچیکترم میتونه معافیت بگیره؟ راهی داره؟
                                            • م
                                              مجتبی کوهساری
                                              ۱۴ خرداد ۱۴۰۱، ۱۷:۱۷
                                              دیسک کمر هم میتونه دلیل معافیت یا آسانتر شدن خدمت بشه؟

                                              لطفا سوالات و نظرات خود را بیان کنید

                                              ثبت پاسخ